Post Covid Sendromu Göz Ardi Edilmemeli

VM Medical Park Bursa Hastanesi Gögüs Hastaliklari Klinigi’nden Uzm. Dr. Serap Ket Alkan, "Covid-19 enfeksiyonu sonrasi halsizlik, yorgunluk, nefes darligi, geçmeyen öksürük, eklem ve kas agrilari, uyku bozukluklari, hafiza ve yogunlasma bozukluklari, bas agrisi, tat ve koku kaybi, depresyon ve anksiyete gibi belirtilerin 12 haftadan uzun sürmesi, bu durumu açiklayacak baska sebeplerin hastada dislanmasi olarak tanimlanir. Bu süreç 20 haftaya kadar uzayabilmektedir. Covid geçiren hastayi düzenli takip ve degerlendirme önem arz eder. Hiperinflamatuar sürecin devami ile konak viral rezervinde devam eden virüs aktivitesi süreçten sorumlu tutulmaktadir. Hastalik esnasinda servis ve yogun bakim yatisi gerektiren agir seyirli covid, 50 yas üstü olmak, kadin cinsiyeti (risk 2 kat fazla), diyabet, KOAH, koroner arter hastaligi gibi hastaliklara sahip olanlarda sik görülür” seklinde konustu.

Post Covid sendromunda akcigerlerde meydana gelen degisikleri anlatan Uzm. Dr. Alkan, su bilgileri paylasti:

“Nefes darligi ve öksürük en sik görülen kesiflerdir. Yapilan çalismalarda hafif-orta dereceli covid de yüzde 30-40, agir covitte yüzde 65 oraninda nefes darligi tespit edilmistir. Pulmoner fibrozis, post viral reaktif hava yolu disfonksiyonu, organize pnömoni, bronsektazi, küçük hava yolu hastaligi, tromboemboli, pulmoner hipertansiyon, cilt alti amfizem, pnömotoraks, pnömomediastinum covidin sebep oldugu akciger hastaliklaridir. Bu sebeple hastalar gögüs hastaliklari uzmani tarafindan takip edilmelidir. Uygun degerlendirme amaciyla solunum fonksiyon testi için önerilen süre 3 aydir. Takiplerde klinik iyilesme radyolojik iyilesmeye göre erkendir. Tedavi sonunda akciger görüntülemesinde lezyon varligi aktif hastaligi göstermez. Hafif hastalikta dâhi 4. ayda klinik iyilesmesi tam olan vakalarda tomografi sonuçlari görülebilmektedir. Nefes darligi olan post covid hastalarinda evde oksijen takibi, oksijen düsüklügü olanlarda ise gögüs hastaliklari uzmani kontrolü ile kortizon tedavisi ve oksijen tedavisi, pulmoner iyilestirme önerilmektedir. Covid enfeksiyonu olan kiside PCR pozitif iken akciger kanseri operasyonun ölümcül riski yüzde 26’dir. Semptomlari gerileyen kisilerde 7 hafta beklenme ile olusan risk, covid geçirmeyenlere göre ayni bulunmustur. Dolayisiyla 7 hafta beklenmesi tavsiye edilir."

Çarpinti, gögüs agrisi ve baski hissinin; nefes darliginin da sik belirtilerden oldugunu söyleyen Uzm. Dr. Alkan, “Covid kalpte miyokardit, perikardit, aritmi, post tasikardi disotonomi ve kalp yetmezligine neden olabilir. Obezite, diyabet, hipertansiyon ve ileri yasin kalpte etkilenme riskini artirdigi bilinmektedir. Yapilan çalismalarda ABD’de kalp tutulumu orani yüzde 50, Almanya’ da ise yüzde 70 oraninda bildirilmektedir. Virüs direkt damar yapisina nüfuz ederek hasar yapar, aterom plaklarini bozarak plak rüptürü ile kalp krizi, damar endotel hasari ile pihti (emboli) ,direkt miyokard hasari ile ölümcül ritm bozuklugu olusturur. Hastalarin yüzde 27’sinde venöz tromboz, yüzde 3,7’sinde arteriyel - atar damar- trombozu tespit edilmistir. Akut hastalik sonrasi 90 gün venöz trombo emboli riski devam etmektedir. Bu süreçte antikoagulan tedavi açisindan hasta degerlendirilmelidir” açiklamasinda bulundu.

Uzm. Dr. Alkan, Post Covid sendromunda beyinde meydana gelen degisikleri söyle anlatti:

“Nöronlarin direkt virüs tarafindan tutulum ve hasari, otoimmünite, kan beyin bariyeri hasari, kan pihtilasmasi nedeniyle nörolojik etkiler olusmaktadir. Covid nedenli hastaneye yatanlarin yüzde 80’inde nörolojik etkilenme tespit edilmistir. Asemtomatik hastalarda dahi beyin damarlarinda enflamasyon belirlenmistir. Inme(felç) , epilepsi, bas agrisi, uyku bozukluklari, nöropati, miyopati, koku ve tat kaybi kesifleri klinik olarak kendini gösterebilir. Kiside kas agrilari, genel güçsüzlük, parestezi, duyu kaybi söz konusu ise nöroloji uzmani tarafindan görüntüleme ve elektro fizyolojik inceleme önerilir. Ayrica Covid geçirenlerin yüzde 10’unda, agir hastalik geçirenlerin yüzde 30’unda ‘beyin sisi’ adi verilen özel bir klinik tablo görülebilir. Bas agrisi, yogunlasma bozuklugu, kelimeleri unutma, zihinsel bulaniklik, sinirlilik ataklari, anksiyete, konusma güçlügü, bas dönmesi, karar verme zorlugu, çoklu is yapamama, tat ve koku kaybi ile kendini gösteren bir tablo olup Alzheimer ve demansa yatkinlik olusur. Fransa verilerine göre covid geçirenlerin yüzde 30’unda hafiza kaybi ve yogunlasma bozuklugu tespit edilmistir. ABD’de 4 milyon kisilik anket çalismasinda ise hastaligin ikinci ayinda 20 kisiden 1’inde beyin sisi tespit edilmis olup covid hastaligi ne kadar siddetli seyretmisse beyin sisi sikligi o kadar fazla görülmüstür. Tedavide multidisipliner yaklasim önemlidir. Oksijen seviyesi düzeltilmeli, düzenli uyku, beslenme, egzersiz, açik havada 20 dakikalik yürüyüsler önerilmektedir. Anksiyete halinde psikolog destegi alinmalidir. Beslenmeye dikkat edilmeli özellikle glutatyon, aminoasitler selenyum, vitamin ve mineraller (b ve c vitaminleri, magnezyum) omega 3 alinmasi önerilmektedir.”