Bir Dönemin Belgesi Niteligindeki Duvar Resimlerinin Gelecegi Belirsiz
Duvar resimleri üzerine bir kitap hazirligi içerisinde olan sanat tarihçisi Muzaffer Karaaslan: 'Istanbul'daki örnekleri inceledigimiz takdirde 1970'li yillara kadar apartmanlarin duvarlarina resimler yapildigi görülmektedir. Günümüze ulasan örneklerin yogunluguna bakacak olursak, 1950'li ve 1960'li yillarda bir artis oldugunu görüyoruz' 'Duvar resimlerini oldukça önemsiyorum. Her dönemin kendine özgü sanat anlayisini takip edebiliyoruz. Haliyle arastirma alani oldukça genis bir konu. Duvar resimli apartmanlar bu konunun önemli bir parçasi' 'Ne yazik ki duvar resimlerinde ciddi bir koruma sorunu var. Istanbul'daki apartmanlarda da bu sorunla oldukça sik karsilasiyoruz'
AISE HÜMEYRA BULOVALI - Anadolu Sanat Tarihçileri Dernegi Yönetim Kurulu Üyesi ve sanat tarihçisi Muzaffer Karaaslan, "Ne yazik ki duvar resimlerinde ciddi bir koruma sorunu var. Istanbul'daki apartmanlarda da bu sorunla oldukça sik karsilasiyoruz. Apartmanlardaki duvar resimlerinin gelecegi çok belirsiz. Bundan dolayi belgelemeyi önemsiyorum. Ancak bu konu bireysel bir çabadan çok daha fazlasini hak ediyor." dedi.
Lisans ve yüksek lisans egitimini Hacettepe Üniversitesi Sanat Tarihi Anabilim Dali'nda tamamlayarak doktora çalismasina devam eden Karaaslan, "Kosova'da Bulunan Geç Dönem Osmanli Duvar Resimleri ve Boyali Nakislar" konusunda tez hazirladi.
Osmanli ve cumhuriyet dönemi duvar resimleriyle kalem isleri üzerine arastirmalar yapan Karaaslan, çesitli seminerler de veriyor
Duvar resimlerinin önemine iliskin AA muhabirine açiklamada bulunan Karaaslan, insanlarin kendini ifade ettigi ilk sanat türlerinden birinin duvar resmi oldugunu belirterek, milattan önce yapilmis magara resimlerinin bu durumu açikça gösterdigini aktardi.
Karaaslan, bu ifade türünün zamanla hem bir bezeme olarak önem kazandigini hem de dönem belgesine dönüstügüne isaret ederek, "Osmanli duvar resimleri ve kalem isleri, erken dönemden itibaren uygulanan bir sanat türüdür. Her dönemin kendine özgü sanat anlayisiyla da sekillenmistir. Duvar resimleri üzerine çalismalarda genellikle saray, cami, tekke, türbe ve evler gibi belli yapi gruplari üzerine yogunlasilmistir. Apartmanlardaki duvar resimleri üzerine ise ne yazik ki çalismalar oldukça azdir. Hatta neredeyse yok denecek kadardir. Sanirim Cordova Freres Apartmani'ndaki duvar resimleri üzerine (yazdigim) makalem, konuya yönelik ilk monografik çalisma." diye konustu.
- "Duvar resimleri, geleneksellesmis bir sanat türüdür"
Osmanli Devleti'nde 19. yüzyildan itibaren, yeni bir mimari tür olarak apartmanlarin görülmeye basladigini aktaran Karaaslan, sunlari kaydetti:
"Apartmanlar özellikle Avrupa'da sanayi devrimi sonrasi barinma ihtiyacini karsilama amaciyla yapilirken Osmanli'da modernligin ve lüksün bir simgesi haline dönüsür. Buralarda ikamet eden aileler ise genellikle gayrimüslimler ve levantenlerdir. Haliyle apartmanlar, Osmanli'da modernligin bir simgesi haline gelmistir. Apartmanlarda dönemin bütün sanat begenileriyle karsilasilmaktadir. Duvar resimleri ise bu örneklerden sadece biridir. Tarihsel sürecini inceledigimizde, duvar resimleri, geleneksellesmis bir sanat türüdür. Hem saray hem de halk tarafindan benimsenmis ve her bölgenin kendine ait üslubuyla çesitlenmis bir sanattir. Haliyle apartmanlar gibi yeni bir mekanda da yerini çabucak almistir. Bundan dolayi, apartmanlardaki duvar resimlerini, gelenekle yeniligin bulustugu mekanlar olarak degerlendiriyorum."
Sanat tarihçisi Karaaslan, Türkiye'de duvar resimli apartmanlar konusunda öne çikan kentlerden birinin Istanbul oldugunun altini çizerek, "Istanbul duvar resimli apartmanlar açisindan en çok örnege erisebildigimiz kentlerden biri. Ancak konuyu arastirdigimi bilen arkadaslar baska kentlerde de duvar resimli apartmanlarin oldugu bilgisini bana iletiyor. Istanbul kadar çok olmasa da diger kentlerimizde de duvar resimli apartman örnekleri var." ifadelerini kullandi.
- "20. yüzyilin ortalari Türkiye sanati için oldukça hareketli dönemler"
Apartmanlarin girislerinde ve dairelerde 19. yüzyilin sonlarindan itibaren duvar resimleri ve boyali nakislarin görüldügünü kaydeden Karaaslan, su bilgileri verdi:
"Cumhuriyetin ilaniyla birlikte bu sanat türü herhangi bir kesintiye ugramamistir. Yine sanatçilar tarafindan uygulanmistir. Istanbul'daki örnekleri inceledigimiz takdirde 1970'li yillara kadar apartmanlarin duvarlarina resimler yapildigi görülmektedir. Günümüze ulasan örneklerin yogunluguna bakacak olursak, 1950'li ve 1960'li yillarda bir artis oldugunu görüyoruz. Tabii ki söz konusu örnekler sadece günümüze ulasanlar. Ancak duvar resmi en çok bu dönem mi yapildi yoksa günümüze ulasan sansli örnekler mi bu döneme ait, bunun hiçbir zaman kesin bir cevabini veremeyecegiz.
Fakat söyle bir gerçek de var ki, 20. yüzyilin ortalari Türkiye sanati için oldukça hareketli dönemler. Özellikle kamusal alanlarda sanatçilarin isleriyle diger dönemlere göre daha fazla karsilasiyoruz. Bedri Rahmi Eyüboglu, Eren Eyüboglu, Füreya Koral, Nedim Günsur, Sadi Diren ve daha adini sayabilecegimiz birçok sanatçinin kamusal alanlarda eserlerini görebiliyoruz. Istanbul apartmanlarindaki duvar resimlerinin büyük çogunlugu giris holüne yapilmistir. Aslinda bu alanlar da bir yerde kamusal alan. Sanirim 20. yüzyilin ortalarina ait duvar resimlerinin çok olmasinin nedenlerinden biri 1950'li ve 1960'li yillarin sanat ruhu diyebiliriz."
Muzaffer Karaaslan, duvar resimlerinin çok çesitli temalar içerdigini vurgulayarak, "Öyle ki bazi eserler, sanatçilarin hayal dünyasinin sinirsizligini bizlere gösteriyor. En fazla manzara resimleriyle karsilasilmakta. Bu örnekler ise kendi içinde ikiye ayrilmakta. Hayali manzaralar ve belli bir kentin veya bölgenin resimleri seklinde. Apartmanlardaki duvar resimlerinde ise Istanbul ve Ankara'dan kesitler, Avrupa kirsallari, dört mevsimi konu alan resimler, üç güzeller, asik çiftler, çoban ve sürü kompozisyonlari, putto tasvirleri, çesitli hayvanlar ve av sahneleri, islenen temalardan sadece bazilari. Bunlarin yani sira Rumeli Hisari, Kiz Kulesi ve Fenerbahçe Feneri gibi Istanbul'un sembol yapilariyla da duvar resimlerinde siklikla karsilasilmakta." açiklamasini yapti.
Duvar resimlerinin dönemin sosyo-kültürel tarihine, modasina ve teknolojik gelismelerine isik tuttuguna dikkati çeken Karaaslan, "Aslinda bu özelligiyle duvar resimleri bir dönem belgesidir. Örnek verecek olursak Çiçek Apartmani'ndaki dört mevsim sahnesi, dönemin sosyal hayatina isik tutmaktadir. Yine Sen Yuva Apartmani'ndaki Üç Güzeller imgesi, kiyafetler açisindan yapildigi dönemin modasini yansitmaktadir. Bu örnekleri çogaltmak çok mümkün. Çünkü sanatçilar birbirinden farkli temalari islemistir." degerlendirmesinde bulundu.
- "Apartmanlardaki duvar resimlerinin gelecegi çok belirsiz"
Duvar resimlerini yapan sanatçilara da deginen Karaaslan, sunlari söyledi:
"Sanatçi konusuna her zaman çok önem veriyorum. Yaptigim çalismalarda da özellikle bu konuya deginiyorum. Sanatçilar sayesinde sanat ortamini, üretimini ve üslup takibini yapabiliyoruz. Istanbul'daki duvar resimli apartmanlarda da sanatçi imzalariyla karsilasiyoruz. Imza tespiti oldukça önemli bir konu. Istanbul'daki apartmanlarda yaptigim arastirmalarda Roseo, I. Hakki, M. Tezmen ve Lev gibi imzalari gördüm. Ancak bu isimlerin yani sira Naci Kalmukoglu ve Hamit Görele gibi cumhuriyet dönemi resim sanatinin önemli isimlerinin de Istanbul'daki apartmanlarda duvar resmi çalismalarinin oldugunu biliyoruz."
Muzaffer Karaaslan, duvar resimli apartmanlar üzerine daha önce bir makale yayinladigini ve su anda da konuya yönelik daha kapsamli bir kitap hazirliginda oldugunu dile getirerek, sözlerini söyle sürdürdü:
"Kitabin büyük bir kismini bitirdim. Ancak her geçen gün yeni örneklerle karsilasiyoruz. Bu yüzden yeni örnekleri de degerlendirmem gerekiyor. Umarim en kisa sürede tamamlayabilirim. Ancak ne yazik ki kesin bir tarih veremiyorum. Duvar resimlerini oldukça önemsiyorum. Her dönemin kendine özgü sanat anlayisini takip edebiliyoruz. Bunun yani sira hem Türkiye'de hem de Balkanlar'da yaptigim arastirmalarda birbirinden farkli sanat üretimlerinin oldugunu gözlemledim. Haliyle arastirma alani oldukça genis bir konu. Duvar resimli apartmanlar ise bu konunun önemli bir parçasi. Bir diger önem verdigim husus ise koruma sorunudur. Ne yazik ki duvar resimlerinde ciddi bir koruma sorunu var. Istanbul'daki apartmanlarda da bu sorunla oldukça sik karsilasiyoruz. Apartmanlardaki duvar resimlerinin gelecegi çok belirsiz. Bundan dolayi belgelemeyi önemsiyorum. Ancak bu konu bireysel bir çabadan çok daha fazlasini hak ediyor. Kurumlarin apartmanlardaki duvar resimlerinin koruma onarimina yönelik projeler yapmasi gerektigini düsünüyorum."
Kaynak: AA
Lisans ve yüksek lisans egitimini Hacettepe Üniversitesi Sanat Tarihi Anabilim Dali'nda tamamlayarak doktora çalismasina devam eden Karaaslan, "Kosova'da Bulunan Geç Dönem Osmanli Duvar Resimleri ve Boyali Nakislar" konusunda tez hazirladi.
Osmanli ve cumhuriyet dönemi duvar resimleriyle kalem isleri üzerine arastirmalar yapan Karaaslan, çesitli seminerler de veriyor
Duvar resimlerinin önemine iliskin AA muhabirine açiklamada bulunan Karaaslan, insanlarin kendini ifade ettigi ilk sanat türlerinden birinin duvar resmi oldugunu belirterek, milattan önce yapilmis magara resimlerinin bu durumu açikça gösterdigini aktardi.
Karaaslan, bu ifade türünün zamanla hem bir bezeme olarak önem kazandigini hem de dönem belgesine dönüstügüne isaret ederek, "Osmanli duvar resimleri ve kalem isleri, erken dönemden itibaren uygulanan bir sanat türüdür. Her dönemin kendine özgü sanat anlayisiyla da sekillenmistir. Duvar resimleri üzerine çalismalarda genellikle saray, cami, tekke, türbe ve evler gibi belli yapi gruplari üzerine yogunlasilmistir. Apartmanlardaki duvar resimleri üzerine ise ne yazik ki çalismalar oldukça azdir. Hatta neredeyse yok denecek kadardir. Sanirim Cordova Freres Apartmani'ndaki duvar resimleri üzerine (yazdigim) makalem, konuya yönelik ilk monografik çalisma." diye konustu.
- "Duvar resimleri, geleneksellesmis bir sanat türüdür"
Osmanli Devleti'nde 19. yüzyildan itibaren, yeni bir mimari tür olarak apartmanlarin görülmeye basladigini aktaran Karaaslan, sunlari kaydetti:
"Apartmanlar özellikle Avrupa'da sanayi devrimi sonrasi barinma ihtiyacini karsilama amaciyla yapilirken Osmanli'da modernligin ve lüksün bir simgesi haline dönüsür. Buralarda ikamet eden aileler ise genellikle gayrimüslimler ve levantenlerdir. Haliyle apartmanlar, Osmanli'da modernligin bir simgesi haline gelmistir. Apartmanlarda dönemin bütün sanat begenileriyle karsilasilmaktadir. Duvar resimleri ise bu örneklerden sadece biridir. Tarihsel sürecini inceledigimizde, duvar resimleri, geleneksellesmis bir sanat türüdür. Hem saray hem de halk tarafindan benimsenmis ve her bölgenin kendine ait üslubuyla çesitlenmis bir sanattir. Haliyle apartmanlar gibi yeni bir mekanda da yerini çabucak almistir. Bundan dolayi, apartmanlardaki duvar resimlerini, gelenekle yeniligin bulustugu mekanlar olarak degerlendiriyorum."
Sanat tarihçisi Karaaslan, Türkiye'de duvar resimli apartmanlar konusunda öne çikan kentlerden birinin Istanbul oldugunun altini çizerek, "Istanbul duvar resimli apartmanlar açisindan en çok örnege erisebildigimiz kentlerden biri. Ancak konuyu arastirdigimi bilen arkadaslar baska kentlerde de duvar resimli apartmanlarin oldugu bilgisini bana iletiyor. Istanbul kadar çok olmasa da diger kentlerimizde de duvar resimli apartman örnekleri var." ifadelerini kullandi.
- "20. yüzyilin ortalari Türkiye sanati için oldukça hareketli dönemler"
Apartmanlarin girislerinde ve dairelerde 19. yüzyilin sonlarindan itibaren duvar resimleri ve boyali nakislarin görüldügünü kaydeden Karaaslan, su bilgileri verdi:
"Cumhuriyetin ilaniyla birlikte bu sanat türü herhangi bir kesintiye ugramamistir. Yine sanatçilar tarafindan uygulanmistir. Istanbul'daki örnekleri inceledigimiz takdirde 1970'li yillara kadar apartmanlarin duvarlarina resimler yapildigi görülmektedir. Günümüze ulasan örneklerin yogunluguna bakacak olursak, 1950'li ve 1960'li yillarda bir artis oldugunu görüyoruz. Tabii ki söz konusu örnekler sadece günümüze ulasanlar. Ancak duvar resmi en çok bu dönem mi yapildi yoksa günümüze ulasan sansli örnekler mi bu döneme ait, bunun hiçbir zaman kesin bir cevabini veremeyecegiz.
Fakat söyle bir gerçek de var ki, 20. yüzyilin ortalari Türkiye sanati için oldukça hareketli dönemler. Özellikle kamusal alanlarda sanatçilarin isleriyle diger dönemlere göre daha fazla karsilasiyoruz. Bedri Rahmi Eyüboglu, Eren Eyüboglu, Füreya Koral, Nedim Günsur, Sadi Diren ve daha adini sayabilecegimiz birçok sanatçinin kamusal alanlarda eserlerini görebiliyoruz. Istanbul apartmanlarindaki duvar resimlerinin büyük çogunlugu giris holüne yapilmistir. Aslinda bu alanlar da bir yerde kamusal alan. Sanirim 20. yüzyilin ortalarina ait duvar resimlerinin çok olmasinin nedenlerinden biri 1950'li ve 1960'li yillarin sanat ruhu diyebiliriz."
Muzaffer Karaaslan, duvar resimlerinin çok çesitli temalar içerdigini vurgulayarak, "Öyle ki bazi eserler, sanatçilarin hayal dünyasinin sinirsizligini bizlere gösteriyor. En fazla manzara resimleriyle karsilasilmakta. Bu örnekler ise kendi içinde ikiye ayrilmakta. Hayali manzaralar ve belli bir kentin veya bölgenin resimleri seklinde. Apartmanlardaki duvar resimlerinde ise Istanbul ve Ankara'dan kesitler, Avrupa kirsallari, dört mevsimi konu alan resimler, üç güzeller, asik çiftler, çoban ve sürü kompozisyonlari, putto tasvirleri, çesitli hayvanlar ve av sahneleri, islenen temalardan sadece bazilari. Bunlarin yani sira Rumeli Hisari, Kiz Kulesi ve Fenerbahçe Feneri gibi Istanbul'un sembol yapilariyla da duvar resimlerinde siklikla karsilasilmakta." açiklamasini yapti.
Duvar resimlerinin dönemin sosyo-kültürel tarihine, modasina ve teknolojik gelismelerine isik tuttuguna dikkati çeken Karaaslan, "Aslinda bu özelligiyle duvar resimleri bir dönem belgesidir. Örnek verecek olursak Çiçek Apartmani'ndaki dört mevsim sahnesi, dönemin sosyal hayatina isik tutmaktadir. Yine Sen Yuva Apartmani'ndaki Üç Güzeller imgesi, kiyafetler açisindan yapildigi dönemin modasini yansitmaktadir. Bu örnekleri çogaltmak çok mümkün. Çünkü sanatçilar birbirinden farkli temalari islemistir." degerlendirmesinde bulundu.
- "Apartmanlardaki duvar resimlerinin gelecegi çok belirsiz"
Duvar resimlerini yapan sanatçilara da deginen Karaaslan, sunlari söyledi:
"Sanatçi konusuna her zaman çok önem veriyorum. Yaptigim çalismalarda da özellikle bu konuya deginiyorum. Sanatçilar sayesinde sanat ortamini, üretimini ve üslup takibini yapabiliyoruz. Istanbul'daki duvar resimli apartmanlarda da sanatçi imzalariyla karsilasiyoruz. Imza tespiti oldukça önemli bir konu. Istanbul'daki apartmanlarda yaptigim arastirmalarda Roseo, I. Hakki, M. Tezmen ve Lev gibi imzalari gördüm. Ancak bu isimlerin yani sira Naci Kalmukoglu ve Hamit Görele gibi cumhuriyet dönemi resim sanatinin önemli isimlerinin de Istanbul'daki apartmanlarda duvar resmi çalismalarinin oldugunu biliyoruz."
Muzaffer Karaaslan, duvar resimli apartmanlar üzerine daha önce bir makale yayinladigini ve su anda da konuya yönelik daha kapsamli bir kitap hazirliginda oldugunu dile getirerek, sözlerini söyle sürdürdü:
"Kitabin büyük bir kismini bitirdim. Ancak her geçen gün yeni örneklerle karsilasiyoruz. Bu yüzden yeni örnekleri de degerlendirmem gerekiyor. Umarim en kisa sürede tamamlayabilirim. Ancak ne yazik ki kesin bir tarih veremiyorum. Duvar resimlerini oldukça önemsiyorum. Her dönemin kendine özgü sanat anlayisini takip edebiliyoruz. Bunun yani sira hem Türkiye'de hem de Balkanlar'da yaptigim arastirmalarda birbirinden farkli sanat üretimlerinin oldugunu gözlemledim. Haliyle arastirma alani oldukça genis bir konu. Duvar resimli apartmanlar ise bu konunun önemli bir parçasi. Bir diger önem verdigim husus ise koruma sorunudur. Ne yazik ki duvar resimlerinde ciddi bir koruma sorunu var. Istanbul'daki apartmanlarda da bu sorunla oldukça sik karsilasiyoruz. Apartmanlardaki duvar resimlerinin gelecegi çok belirsiz. Bundan dolayi belgelemeyi önemsiyorum. Ancak bu konu bireysel bir çabadan çok daha fazlasini hak ediyor. Kurumlarin apartmanlardaki duvar resimlerinin koruma onarimina yönelik projeler yapmasi gerektigini düsünüyorum."