Haftanın Tarihine Bakış
Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün talimatıyla 'Birinci Türk Dil Kurultayı' 26 Eylül 1932'de gerçekleştirildi Cemiyet, 1934'te yapılan kurultayda 'Türk Dili Araştırma Kurumu' adını aldı, 1936'daki kurultayda ise adı bugünkü 'Türk Dil Kurumu' olarak değiştirildi Türk sanat müziği sanatçısı 'Sanat Güneşi' Zeki Müren, 24 Eylül 1996'da TRT İzmir Stüdyosu'nda katıldığı program sırasında fenalaşarak yaşamını yitirdi.
Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün isteğiyle ''Türk Dili Tetkik Cemiyeti'' adıyla 12 Temmuz 1932'de kurulan ve daha sonra "Türk Dil Kurumu" ismini alan cemiyet, ''Birinci Türk Dil Kurultayı''nı 26 Eylül-6 Ekim 1932 tarihleri arasında yaptı.
Yaşamı boyunca Türk diline önem veren Atatürk, daha Türk Dili Tetkik Cemiyeti kurulmadan görüşlerini çeşitli zeminlerde dile getirmekteydi.
Atatürk, 2 Eylül 1930'da Prof. Sadri Maksudi (Arsal) Bey'in ''Türk Dili İçin'' adlı kitabına ''Milli his ile dil arasındaki bağ çok kuvvetlidir. Dilin milli ve zengin olması, milli hissin gelişmesinde başlıca etkendir. Türk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil şuurla işlensin. Ülkesini, yüksek istiklalini korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.'' şeklinde yazmıştı.
2 Temmuz 1932'de başlayan ve 11 Temmuz'da sona eren "Birinci Türk Tarih Kongresi"nin ertesi günü, Çankaya'da dilcilerin de katıldığı toplantı sonunda Atatürk, ''Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti gibi bir de ona kardeş bir dil cemiyeti kuralım. Adı Türk Dili Tetkik Cemiyeti olsun." talimatını verdi.
Cemiyet aynı gün 12 Temmuz 1932'de kuruldu. Cemiyetin kurucuları, hepsi milletvekili ve dönemin tanınmış edebiyatçıları; Samih Rifat (Başkan), Ruşen Eşref (Ünaydın), Celal Sahir (Erozan) ve Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) beyler oldu. Amacı, "Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek." şeklinde belirlenen Cemiyet, 26 Eylül-5 Ekim 1932 tarihleri arasında Dolmabahçe Sarayı'nda Birinci Türk Dili Kurultayı'nı topladı.
Bu ilk kurultayın açılışı, 27 Eylül tarihli "Vakit" gazetesinde şöyle yer aldı:
"Saat 14.00... Herkes yerinde idi. Biraz sonra Türk'ün büyük mürşidi Gazi hazretleri, yanlarında Büyük Millet Meclisi Reisi Kazım Paşa, Maarif Vekili Reşit Galip Bey, Fethi Bey, Ordu müfettişlerinden Fahrettin, Ali Sait paşalar, kumandanlardan Şükrü Naili, Salih paşalar olduğu halde salona dahil oldular. Bu esnada şehir bandosu, İstiklal Marşı'nı terennüm etmeye başladı."
Dilcilerin yanı sıra yazarların, her meslekten aydınların, halk temsilcilerinin katıldığı kurultayda çalışma kolları kuruldu.
Ahmet Cevat (Emre) "Sözlük-Terim Kolu" başkanlığına, Ragıp Hulusi (Özden) "Derleme Kolu" başkanlığına, Hasan Ali (Yücel) ''Lenguistik-Filoloji Kolu'' başkanlığına, İbrahim Naci (Dilmen) "Yayın Kolu" başkanlığına getirildi.
Cemiyet, 1934'te yapılan kurultayda "Türk Dili Araştırma Kurumu" adını aldı, 1936'daki kurultayda ise adı, bugünkü "Türk Dil Kurumu" (TDK) olarak değiştirildi.
Atatürk, ölümünden kısa süre önce yazdığı vasiyetname ile mal varlığını TDK ile Türk Tarih Kurumuna (TTK) bıraktı. TDK ve TTK, 1982 Anayasası ile oluşturulan ''Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu''na bağlandı.
- Belli başlı öteki olaylar
23 Eylül
1856- İzmir-Aydın hattı demiryolu imtiyazı, bir İngiliz şirketine verildi. 1866 yılında işletmeye açılan 612 kilometrelik demiryolu hattının imtiyazı 15 Ekim 1950'de dolacaktı. Ancak hükümet bu hattı 30 Mayıs 1935'te satın aldı.
1939- Psikanalizin babası sayılan Sigmund Freud, Londra'da öldü.
1942- Naziler, Auschwitz'te gazla öldürme katliamlarına başladı.
1947- Bulgaristan Partisi lideri Nikola Petkov asıldı.
1954- Doğu Almanya polisi, 400 kişiyi ABD ajanı olmak iddiasıyla tutukladı.
1996- Anayasa Mahkemesi, Türk Ceza Kanunu'nun, evli erkeğin zinasına ayrıcalık tanıyan maddesini iptal etti.
2012- Milli motosikletçi Kenan Sofuoğlu, Dünya Supersport Şampiyonası'nın 12. ayak yarışı Portekiz koşusunu ikinci sırada tamamlayarak sezonun bitmesine bir yarış kala şampiyonluğunu ilan etti.
2016- Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri (FARC) liderleri, Kolombiya hükümeti ile vardıkları barış anlaşmasını oy birliğiyle kabul etti.
2017- Irak ve Suriye'ye sınır ötesi operasyon izni konusunda hükümete verilen yetkinin bir yıl daha uzatılmasına ilişkin Başbakanlık tezkeresi TBMM Genel Kurulunda kabul edildi.
2018- Slovakya'da gerçekleştirilen Dünya Gençler Güreş Şampiyonası'nda Milli sporcu Arif Özen, serbest stil 86 kiloda altın madalya kazandı.
24 Eylül
1566- On birinci Osmanlı Padişahı II. Selim tahta çıktı.
1882- İstanbul Beyazıt Kütüphanesi kuruldu.
1947- Hindistan'da Müslüman mültecileri taşıyan tren, Pencap sınırında durduruldu. Sihler, 1200 mülteciyi kurşuna dizdi.
1960- Yüksek Adalet Divanı kuruldu.
1973- Şilili şair Pablo Neruda, Santiago'da öldü.
1996- Türk sanat müziği sanatçısı "Sanat Güneşi" Zeki Müren, 24 Eylül 1996'da TRT İzmir Stüdyosu'nda katıldığı program sırasında fenalaşarak yaşamını yitirdi
1999- 12 Mart 1971 Muhtırası'nda imzası bulunan eski Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur öldü.
2013- Pakistan'ın güney ve güneybatısında meydana gelen 7,8 büyüklüğündeki depremde 355 kişi öldü, 619 kişi yaralandı.
2015 - Kurban Bayramı'nın ilk günü Mina'da şeytan taşlama sırasında yaşanan izdihamda, resmi rakamlara göre 769 kişi hayatını kaybetti, 934 kişi de yaralandı ancak İran, izdihamda ölenlerin sayısının 4 binden fazla olduğunu ileri sürdü.
2017- Almanya'da genel seçimin galibi yüzde 33 ile Hristiyan Birlik (CDU/CSU) partileri olurken, aşırı sağcı popülist AFD ise ilk kez Federal Meclis'e girdi.
25 Eylül
1396- Yıldırım Bayezid, Niğbolu Zaferi'ni elde etti.
1561- Şehzade Bayezid idam edildi.
1911- İtalya, Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti.
1925- İstanbul'da, tulumbacı teşkilatı yerine modern motorlu itfaiye teşkilatı kuruldu.
1956- İstanbul'da geniş çaplı istimlak çalışmaları başlatıldı.
1960- Yassıada'da tutuklu bulunan 3. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, kemeriyle intihar girişiminde bulundu. Bayar, nöbetçi teğmen tarafından kurtarıldı.
1974- Bilim adamları, spreylerin ozon tabakasını tahrip ettiği konusunda uyarıda bulundu.
1979- Arjantin Devlet Başkanı Juan Peron'un eşi Eva Peron'un yaşam öyküsünü anlatan ''Evita'' müzikalinin prömiyeri, Broadway Tiyatrosunda yapıldı.
1982- Türkiye'nin ilk kadın büyükelçisi Filiz Dinçmen, Amsterdam'da görevine başladı.
2001- Tekel'in Küba ile ortak kurduğu TEKA Puro Fabrikası İstanbul'da açıldı.
2005- ''En Kalabalık Halk Oyunları Gösterisi'' dalında Guinnes Rekorlar Kitabı'nda rekora aday olan Burdur'da 20 bin 328 kişi yöresel ''Teke Zortlatması'' oyununu aynı anda oynadı.
2010- İngiltere'de muhalefetteki İşçi Partisinin genel başkanlığına Ed Miliband seçildi. Seçim, Ed ile David Miliband kardeşler arasındaki yarışa sahne oldu.
2011- Perge Antik Kenti'nden kaçırılan ''Yorgun Herakles'' heykeli, 31 yıl sonra ABD'den Başbakanlık uçağı ile Türkiye’ye getirildi ve Antalya Müzesi yetkililerine teslim edildi.
2011- İspanya'nın doğusundaki Katalonya özerk yönetimi, 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren tüm Katalonya bölgesinde boğa güreşlerini yasakladı.
2012- Türk halk müziği bestecisi, söz yazarı ve yorumcu Neşet Ertaş, İzmir'de tedavi gördüğü hastanede 74 yaşında hayatını kaybetti.
2013- Bingöl M Tipi Ceza İnfaz Kurumunda aralarında terör örgütü mensuplarının da bulunduğu 18 tutuklu ve hükümlü tünel kazarak firar etti.
2017- AK Parti Gaziantep Milletvekili Abdulkadir Yüksel, geçirdiği kalp krizi nedeniyle kaldırıldığı hastanede yaşamını yitirdi.
2017- RTÜK, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nden aldıkları lisansla yayınlarını gerçekleştiren "K24 TV", "WAAR TV" ve "Rudaw TV" kanallarının TÜRKSAT'tan çıkarılmasıyla ilgili işlem başlattı.
2017- Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY), Irak Federal Mahkemesince "anayasaya aykırı" bulunan; BM, ABD ve Türkiye olmak üzere birçok ülkenin karşı çıktığı "bağımsızlık referandumu"nu gerçekleştirdi.
26 Eylül
1669- Girit Adası, Türk egemenliği altına girdi.
1887- Emile Berliner gramofonun patentini aldı.
1907- Yeni Zelanda, İngiltere'den bağımsızlığını ilan etti.
1932- Birinci Türk Dil Kurultayı toplandı.
1960- Küba lideri Fidel Castro, 4 saat 29 dakika ile BM tarihindeki en uzun konuşmayı yaptı.
1961- Orgeneral Cemal Gürsel, Cumhurbaşkanı seçildi.
1984- Çin ile İngiltere, Hong Kong'un 1997'de Çin kontrolüne geçmesi konusunda anlaştı.
1989- Vietnam'daki son ABD askerleri, Kamboçya'dan ayrıldı.
1999- Devlet İstatistik Enstitüsü, 17 Ağustos depreminin konutlara 2,1 milyar dolar hasar verdiğini açıkladı.
1999- Ankara Ulucanlar Kapalı Cezaevi'nde, jandarmanın, tünel kazıldığı ihbarının ardından arama yapmak istemesi üzerine çıkan olaylarda 11 tutuklu ve hükümlü öldü, 20 tutuklu ve hükümlü yaralandı.
2010- Türkiye'de ilk kol nakli yapıldı. Doç. Dr. Ömer Özkan ve ekibi, trafik kazasında ölen bir kişinin iki kolunu, kolları bulunmayan bir kişiye nakletti.
2011- Manisa'nın Salihli ilçesinde ikamet eden 121 yaşındaki ''Dünyanın en yaşlı kadını'' Gaışhıkaan Sıhıkaan, evinde yaşamını yitirdi.
2013- BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun, ilk defa düzenlenecek Dünya İnsani Yardım Zirvesi'nin 2016 yılında İstanbul'da yapılacağını açıkladı.
2017- YÖK'ten, üniversite sınavında Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) ve Lisans Yerleştirme Sınavları (LYS) ayrımının ortadan kalkacağı, yükseköğretim programlarına sayısal, sözel, eşit ağırlık ve dil puanlarıyla girileceği bildirildi.
2017- Suudi Arabistan Kraliyet Divanının yayınladığı kararnameyle kadınların da ehliyet alarak araç sürmesine imkan tanındı. Ayrıca ilk kez bir kadın, belediye başkan yardımcısı olarak atandı.
27 Eylül
1529- Kanuni Sultan Süleyman komutasındaki Osmanlı ordusu Viyana'yı kuşattı.
1538- Kaptanı Derya Barbaros Hayrettin Paşa, Cenevizli Amiral Andrea Doria komutasındaki Haçlı donanmasına karşı Preveze Deniz Zaferi'ni kazandı.
1922- Yunan Kralı I. Konstantin, Anadolu yenilgisi sonrasında tahtını terk etmek zorunda kaldı.
1931- 1930'da Türkiye'nin de katılımıyla ilk kez resmi nitelik kazanan Balkan Oyunları'nın ikincisi başladı.
1951- Kurtuluş Savaşı'nın kahramanlarından Yörük Ali Efe, Nazilli'nin Kavaklı köyünde öldü.
1961- Suriye'de askeri darbe oldu. Yeni hükümet, Birleşik Arap Cumhuriyeti'nden ayrıldığını ilan etti. Türkiye, Suriye'nin yeni hükümetini tanıdı.
1970- Arap Zirvesi Mısır'da toplandı. Ürdün Kralı Hüseyin ile Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) lideri Yaser Arafat, ateşkes anlaşması imzaladı.
1971- Türk-İran demiryolu hattı, Van feribot iskelesinde düzenlenen törenle açıldı.
1973- Seçim gezisi için Isparta'ya gelen CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit'e taş ve şişe atıldı.
2000- Zorunlu Deprem Sigortası uygulaması başlatıldı.
2003- TÜBİTAK-BİLTEN tarafından teknoloji transferiyle üretilen Türkiye'nin ilk mini gözlem uydusu BİLSAT, Rusya'dan uzaya gönderildi.
2003- Türkiye'nin ilk milli maratoncularından, Balkan ve Doğu Akdeniz kupalarında şampiyonlukları bulunan Şevki Koru, 94 yaşında öldü.
2008- ''Ergenekon'' soruşturması kapsamında gözaltına alınan gazeteci Tuncay Özkan, eski İstanbul Organize Suçlarla Mücadele Şube Müdürü Adil Serdar Saçan ve eski Esenyurt Belde Belediye Başkanı Gürbüz Çapan'ın da aralarında bulunduğu 6 kişi tutuklandı.
2008- MİLGEM kapsamındaki ilk milli tasarım savaş gemisi ''Heybeliada'' ile mayın avlama gemisi ''Akçay'', İstanbul'da denize indirildi.
2008- Amerikalı aktör Paul Newman 83 yaşında öldü.
2011- Denizli'deki Laodikya Antik Kenti'nde sürdürülen kazı çalışmalarında Anadolu'nun gerçek boyutlardaki ilk Afrodit heykel başı bulundu.
2013- Sinema ve tiyatro sanatçısı Tuncel Kurtiz, İstanbul'da 77 yaşında vefat etti.
2016- Eski İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres 93 yaşında öldü.
2016- ABD yönetimi, 1961'de diplomatik ilişkilerin kesildiği Küba'ya 55 yıl aradan sonra ilk kez büyükelçi atama kararı aldı.
2017- Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, yaz saati uygulamasını sürekli hale getiren Bakanlar Kurulu kararının yürütmesinin durdurulmasına karar verdi.
2018- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), terör örgütü elebaşı Abdullah Öcalan'ın cezaevinde kötü muamele ve işkence gördüğü yönündeki başvuruyu oy birliğiyle reddetti.
28 Eylül
1730- Patrona Halil isyanı başladı.
1865- Fransız kimya ve biyoloji bilgini Dr. Louis Pasteur öldü.
1891- ''Moby Dick''in yazarı, Amerikalı şair ve yazar Herman Melville 72 yaşında öldü.
1920- Kazım Karabekir komutasındaki Türk ordusu, Doğu'da Ermenileri yendi.
1950- BM emrine verilen Kore Birliği, Türkiye'den yola çıktı. Birlik, önce özel trenlerle İskenderun'a nakledildi, buradan da gemilerle Kore'ye doğru hareket etti.
1955- Türk Migros, İstanbul'da hizmete başladı.
1970- Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdül Nasır öldü.
1982- Halk arasında ''Banker Kastelli'' diye anılan Abidin Cevher Özden, Tunus'ta yakalandıktan sonra Türkiye'ye getirilerek tutuklandı.
1995- Filistin Kurtuluş Örgütü lideri Yaser Arafat ile İsrail Başbakanı İzak Rabin, Batı Şeria'nın Filistin yönetimine devri konusunda anlaştı.
2010- Devlet Tiyatroları sanatçısı Ecder Akışık 72 yaşında hayatını kaybetti.
2011- Küba'da vatandaşların otomobil alması ve satması yasal hale getirildi.
2013- Yazar Turgut Özakman, Ankara'da tedavi gördüğü hastanede 83 yaşında hayatını kaybetti.
2013- Sezonun altı büyük yarışından biri olan Berlin Maratonu'nda erkeklerde 31 yaşındaki Kenyalı atlet Wilson Kipsang, 2:03:23'lük derecesiyle dünya rekoru kırdı.
2015 - Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA), daha önce buzul bulunan Mars gezegeninde sıcak aylarda tuzlu su aktığına dair güçlü kanıt bulunduğunu açıkladı.
2016- Malatya 1. Ağır Ceza Mahkemesi, Zirve Yayınevi'nde 3 kişinin öldürülmesine ilişkin davada, 5 sanığı "tasarlayarak adam öldürme" suçundan 3'er kez ağırlaştırılmış müebbet hapse mahkum etti.
2017- BM, 25 Ağustos'tan bu yana Myanmar'daki şiddet olaylarından kaçarak Bangladeş'e sığınan Arakanlı Müslümanların sayısının 501 bine ulaştığını bildirdi.
29 Eylül
1499- İnebahtı Kalesi fethedildi.
1902- Fransız romancı Emile Zola öldü.
1911- Trablusgarp topraklarının İtalya'nın eline geçmesiyle sonuçlanan ve İtalya ile Osmanlı Devleti'ni karşı karşıya getiren Trablusgarp Savaşı başladı.
1923- Filistin'de İngiliz mandası resmen yürürlüğe girdi.
1929- Muhsin Ertuğrul'un yönettiği ''Ankara Postası'' filminin ilk gösterimi İstanbul'da yapıldı.
1933- Komünist Enternasyonal Genel Sekreteri Georgi Dimitrov'un suçlandığı Almanya Meclisi Reichstag'ın yakılması soruşturmasında öteki sanık Marinus Van Der Lubbe, yangını çıkardığını itiraf etti.
1960- Demokrat Parti kapatıldı.
1984- Yönetmen Atıf Yılmaz, 1984'te ''Bir Yudum Sevgi'', bir yıl sonra da ''Dul Bir Kadın'' adlı filmleriyle iki yıl üst üste Altın Portakal Ödülü'nü aldı.
1992- Hakkari'nin Şemdinli ilçesi Derecik Jandarma Karakolu'na saldıran teröristlerden 200'ü öldürüldü.
1994- Eski Adalet Bakanı ANAP'lı Mehmet Topaç, Ankara'daki avukatlık bürosunda, yasa dışı Dev Sol örgütü üyesi oldukları iddia edilen 4 kişinin silahlı saldırısı sonucu hayatını kaybetti.
2007- Eski bakanlardan Dr. Yıldırım Aktuna, İstanbul'da yaşamını yitirdi.
2016- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 15 Temmuz'un artık "Şehitleri ve Gazileri Anma Günü" olarak tatil edileceğini bildirdi.
2017- Ankara Cumhuriyet Başsavcılığınca hazırlanan "Kaset" iddianamesinde bilgi sahibi olarak beyanına yer verilen polis memuru Fatih A, Deniz Baykal ile eski MHP'li yöneticilerin telefonlarını dinlediklerini itiraf etti.
2018- Adana Uluslararası Film Festivali, Ulusal Uzun Metraj Film Yarışması'nda "En İyi Film Ödülü" Çağla Zencirci ve Guillaume Giovanetti'nin birlikte yönettiği "Sibel" filmine verildi.
Kaynak: AA
Yaşamı boyunca Türk diline önem veren Atatürk, daha Türk Dili Tetkik Cemiyeti kurulmadan görüşlerini çeşitli zeminlerde dile getirmekteydi.
Atatürk, 2 Eylül 1930'da Prof. Sadri Maksudi (Arsal) Bey'in ''Türk Dili İçin'' adlı kitabına ''Milli his ile dil arasındaki bağ çok kuvvetlidir. Dilin milli ve zengin olması, milli hissin gelişmesinde başlıca etkendir. Türk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil şuurla işlensin. Ülkesini, yüksek istiklalini korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.'' şeklinde yazmıştı.
2 Temmuz 1932'de başlayan ve 11 Temmuz'da sona eren "Birinci Türk Tarih Kongresi"nin ertesi günü, Çankaya'da dilcilerin de katıldığı toplantı sonunda Atatürk, ''Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti gibi bir de ona kardeş bir dil cemiyeti kuralım. Adı Türk Dili Tetkik Cemiyeti olsun." talimatını verdi.
Cemiyet aynı gün 12 Temmuz 1932'de kuruldu. Cemiyetin kurucuları, hepsi milletvekili ve dönemin tanınmış edebiyatçıları; Samih Rifat (Başkan), Ruşen Eşref (Ünaydın), Celal Sahir (Erozan) ve Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) beyler oldu. Amacı, "Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek." şeklinde belirlenen Cemiyet, 26 Eylül-5 Ekim 1932 tarihleri arasında Dolmabahçe Sarayı'nda Birinci Türk Dili Kurultayı'nı topladı.
Bu ilk kurultayın açılışı, 27 Eylül tarihli "Vakit" gazetesinde şöyle yer aldı:
"Saat 14.00... Herkes yerinde idi. Biraz sonra Türk'ün büyük mürşidi Gazi hazretleri, yanlarında Büyük Millet Meclisi Reisi Kazım Paşa, Maarif Vekili Reşit Galip Bey, Fethi Bey, Ordu müfettişlerinden Fahrettin, Ali Sait paşalar, kumandanlardan Şükrü Naili, Salih paşalar olduğu halde salona dahil oldular. Bu esnada şehir bandosu, İstiklal Marşı'nı terennüm etmeye başladı."
Dilcilerin yanı sıra yazarların, her meslekten aydınların, halk temsilcilerinin katıldığı kurultayda çalışma kolları kuruldu.
Ahmet Cevat (Emre) "Sözlük-Terim Kolu" başkanlığına, Ragıp Hulusi (Özden) "Derleme Kolu" başkanlığına, Hasan Ali (Yücel) ''Lenguistik-Filoloji Kolu'' başkanlığına, İbrahim Naci (Dilmen) "Yayın Kolu" başkanlığına getirildi.
Cemiyet, 1934'te yapılan kurultayda "Türk Dili Araştırma Kurumu" adını aldı, 1936'daki kurultayda ise adı, bugünkü "Türk Dil Kurumu" (TDK) olarak değiştirildi.
Atatürk, ölümünden kısa süre önce yazdığı vasiyetname ile mal varlığını TDK ile Türk Tarih Kurumuna (TTK) bıraktı. TDK ve TTK, 1982 Anayasası ile oluşturulan ''Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu''na bağlandı.
- Belli başlı öteki olaylar
23 Eylül
1856- İzmir-Aydın hattı demiryolu imtiyazı, bir İngiliz şirketine verildi. 1866 yılında işletmeye açılan 612 kilometrelik demiryolu hattının imtiyazı 15 Ekim 1950'de dolacaktı. Ancak hükümet bu hattı 30 Mayıs 1935'te satın aldı.
1939- Psikanalizin babası sayılan Sigmund Freud, Londra'da öldü.
1942- Naziler, Auschwitz'te gazla öldürme katliamlarına başladı.
1947- Bulgaristan Partisi lideri Nikola Petkov asıldı.
1954- Doğu Almanya polisi, 400 kişiyi ABD ajanı olmak iddiasıyla tutukladı.
1996- Anayasa Mahkemesi, Türk Ceza Kanunu'nun, evli erkeğin zinasına ayrıcalık tanıyan maddesini iptal etti.
2012- Milli motosikletçi Kenan Sofuoğlu, Dünya Supersport Şampiyonası'nın 12. ayak yarışı Portekiz koşusunu ikinci sırada tamamlayarak sezonun bitmesine bir yarış kala şampiyonluğunu ilan etti.
2016- Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri (FARC) liderleri, Kolombiya hükümeti ile vardıkları barış anlaşmasını oy birliğiyle kabul etti.
2017- Irak ve Suriye'ye sınır ötesi operasyon izni konusunda hükümete verilen yetkinin bir yıl daha uzatılmasına ilişkin Başbakanlık tezkeresi TBMM Genel Kurulunda kabul edildi.
2018- Slovakya'da gerçekleştirilen Dünya Gençler Güreş Şampiyonası'nda Milli sporcu Arif Özen, serbest stil 86 kiloda altın madalya kazandı.
24 Eylül
1566- On birinci Osmanlı Padişahı II. Selim tahta çıktı.
1882- İstanbul Beyazıt Kütüphanesi kuruldu.
1947- Hindistan'da Müslüman mültecileri taşıyan tren, Pencap sınırında durduruldu. Sihler, 1200 mülteciyi kurşuna dizdi.
1960- Yüksek Adalet Divanı kuruldu.
1973- Şilili şair Pablo Neruda, Santiago'da öldü.
1996- Türk sanat müziği sanatçısı "Sanat Güneşi" Zeki Müren, 24 Eylül 1996'da TRT İzmir Stüdyosu'nda katıldığı program sırasında fenalaşarak yaşamını yitirdi
1999- 12 Mart 1971 Muhtırası'nda imzası bulunan eski Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur öldü.
2013- Pakistan'ın güney ve güneybatısında meydana gelen 7,8 büyüklüğündeki depremde 355 kişi öldü, 619 kişi yaralandı.
2015 - Kurban Bayramı'nın ilk günü Mina'da şeytan taşlama sırasında yaşanan izdihamda, resmi rakamlara göre 769 kişi hayatını kaybetti, 934 kişi de yaralandı ancak İran, izdihamda ölenlerin sayısının 4 binden fazla olduğunu ileri sürdü.
2017- Almanya'da genel seçimin galibi yüzde 33 ile Hristiyan Birlik (CDU/CSU) partileri olurken, aşırı sağcı popülist AFD ise ilk kez Federal Meclis'e girdi.
25 Eylül
1396- Yıldırım Bayezid, Niğbolu Zaferi'ni elde etti.
1561- Şehzade Bayezid idam edildi.
1911- İtalya, Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti.
1925- İstanbul'da, tulumbacı teşkilatı yerine modern motorlu itfaiye teşkilatı kuruldu.
1956- İstanbul'da geniş çaplı istimlak çalışmaları başlatıldı.
1960- Yassıada'da tutuklu bulunan 3. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, kemeriyle intihar girişiminde bulundu. Bayar, nöbetçi teğmen tarafından kurtarıldı.
1974- Bilim adamları, spreylerin ozon tabakasını tahrip ettiği konusunda uyarıda bulundu.
1979- Arjantin Devlet Başkanı Juan Peron'un eşi Eva Peron'un yaşam öyküsünü anlatan ''Evita'' müzikalinin prömiyeri, Broadway Tiyatrosunda yapıldı.
1982- Türkiye'nin ilk kadın büyükelçisi Filiz Dinçmen, Amsterdam'da görevine başladı.
2001- Tekel'in Küba ile ortak kurduğu TEKA Puro Fabrikası İstanbul'da açıldı.
2005- ''En Kalabalık Halk Oyunları Gösterisi'' dalında Guinnes Rekorlar Kitabı'nda rekora aday olan Burdur'da 20 bin 328 kişi yöresel ''Teke Zortlatması'' oyununu aynı anda oynadı.
2010- İngiltere'de muhalefetteki İşçi Partisinin genel başkanlığına Ed Miliband seçildi. Seçim, Ed ile David Miliband kardeşler arasındaki yarışa sahne oldu.
2011- Perge Antik Kenti'nden kaçırılan ''Yorgun Herakles'' heykeli, 31 yıl sonra ABD'den Başbakanlık uçağı ile Türkiye’ye getirildi ve Antalya Müzesi yetkililerine teslim edildi.
2011- İspanya'nın doğusundaki Katalonya özerk yönetimi, 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren tüm Katalonya bölgesinde boğa güreşlerini yasakladı.
2012- Türk halk müziği bestecisi, söz yazarı ve yorumcu Neşet Ertaş, İzmir'de tedavi gördüğü hastanede 74 yaşında hayatını kaybetti.
2013- Bingöl M Tipi Ceza İnfaz Kurumunda aralarında terör örgütü mensuplarının da bulunduğu 18 tutuklu ve hükümlü tünel kazarak firar etti.
2017- AK Parti Gaziantep Milletvekili Abdulkadir Yüksel, geçirdiği kalp krizi nedeniyle kaldırıldığı hastanede yaşamını yitirdi.
2017- RTÜK, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nden aldıkları lisansla yayınlarını gerçekleştiren "K24 TV", "WAAR TV" ve "Rudaw TV" kanallarının TÜRKSAT'tan çıkarılmasıyla ilgili işlem başlattı.
2017- Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY), Irak Federal Mahkemesince "anayasaya aykırı" bulunan; BM, ABD ve Türkiye olmak üzere birçok ülkenin karşı çıktığı "bağımsızlık referandumu"nu gerçekleştirdi.
26 Eylül
1669- Girit Adası, Türk egemenliği altına girdi.
1887- Emile Berliner gramofonun patentini aldı.
1907- Yeni Zelanda, İngiltere'den bağımsızlığını ilan etti.
1932- Birinci Türk Dil Kurultayı toplandı.
1960- Küba lideri Fidel Castro, 4 saat 29 dakika ile BM tarihindeki en uzun konuşmayı yaptı.
1961- Orgeneral Cemal Gürsel, Cumhurbaşkanı seçildi.
1984- Çin ile İngiltere, Hong Kong'un 1997'de Çin kontrolüne geçmesi konusunda anlaştı.
1989- Vietnam'daki son ABD askerleri, Kamboçya'dan ayrıldı.
1999- Devlet İstatistik Enstitüsü, 17 Ağustos depreminin konutlara 2,1 milyar dolar hasar verdiğini açıkladı.
1999- Ankara Ulucanlar Kapalı Cezaevi'nde, jandarmanın, tünel kazıldığı ihbarının ardından arama yapmak istemesi üzerine çıkan olaylarda 11 tutuklu ve hükümlü öldü, 20 tutuklu ve hükümlü yaralandı.
2010- Türkiye'de ilk kol nakli yapıldı. Doç. Dr. Ömer Özkan ve ekibi, trafik kazasında ölen bir kişinin iki kolunu, kolları bulunmayan bir kişiye nakletti.
2011- Manisa'nın Salihli ilçesinde ikamet eden 121 yaşındaki ''Dünyanın en yaşlı kadını'' Gaışhıkaan Sıhıkaan, evinde yaşamını yitirdi.
2013- BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun, ilk defa düzenlenecek Dünya İnsani Yardım Zirvesi'nin 2016 yılında İstanbul'da yapılacağını açıkladı.
2017- YÖK'ten, üniversite sınavında Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) ve Lisans Yerleştirme Sınavları (LYS) ayrımının ortadan kalkacağı, yükseköğretim programlarına sayısal, sözel, eşit ağırlık ve dil puanlarıyla girileceği bildirildi.
2017- Suudi Arabistan Kraliyet Divanının yayınladığı kararnameyle kadınların da ehliyet alarak araç sürmesine imkan tanındı. Ayrıca ilk kez bir kadın, belediye başkan yardımcısı olarak atandı.
27 Eylül
1529- Kanuni Sultan Süleyman komutasındaki Osmanlı ordusu Viyana'yı kuşattı.
1538- Kaptanı Derya Barbaros Hayrettin Paşa, Cenevizli Amiral Andrea Doria komutasındaki Haçlı donanmasına karşı Preveze Deniz Zaferi'ni kazandı.
1922- Yunan Kralı I. Konstantin, Anadolu yenilgisi sonrasında tahtını terk etmek zorunda kaldı.
1931- 1930'da Türkiye'nin de katılımıyla ilk kez resmi nitelik kazanan Balkan Oyunları'nın ikincisi başladı.
1951- Kurtuluş Savaşı'nın kahramanlarından Yörük Ali Efe, Nazilli'nin Kavaklı köyünde öldü.
1961- Suriye'de askeri darbe oldu. Yeni hükümet, Birleşik Arap Cumhuriyeti'nden ayrıldığını ilan etti. Türkiye, Suriye'nin yeni hükümetini tanıdı.
1970- Arap Zirvesi Mısır'da toplandı. Ürdün Kralı Hüseyin ile Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) lideri Yaser Arafat, ateşkes anlaşması imzaladı.
1971- Türk-İran demiryolu hattı, Van feribot iskelesinde düzenlenen törenle açıldı.
1973- Seçim gezisi için Isparta'ya gelen CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit'e taş ve şişe atıldı.
2000- Zorunlu Deprem Sigortası uygulaması başlatıldı.
2003- TÜBİTAK-BİLTEN tarafından teknoloji transferiyle üretilen Türkiye'nin ilk mini gözlem uydusu BİLSAT, Rusya'dan uzaya gönderildi.
2003- Türkiye'nin ilk milli maratoncularından, Balkan ve Doğu Akdeniz kupalarında şampiyonlukları bulunan Şevki Koru, 94 yaşında öldü.
2008- ''Ergenekon'' soruşturması kapsamında gözaltına alınan gazeteci Tuncay Özkan, eski İstanbul Organize Suçlarla Mücadele Şube Müdürü Adil Serdar Saçan ve eski Esenyurt Belde Belediye Başkanı Gürbüz Çapan'ın da aralarında bulunduğu 6 kişi tutuklandı.
2008- MİLGEM kapsamındaki ilk milli tasarım savaş gemisi ''Heybeliada'' ile mayın avlama gemisi ''Akçay'', İstanbul'da denize indirildi.
2008- Amerikalı aktör Paul Newman 83 yaşında öldü.
2011- Denizli'deki Laodikya Antik Kenti'nde sürdürülen kazı çalışmalarında Anadolu'nun gerçek boyutlardaki ilk Afrodit heykel başı bulundu.
2013- Sinema ve tiyatro sanatçısı Tuncel Kurtiz, İstanbul'da 77 yaşında vefat etti.
2016- Eski İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres 93 yaşında öldü.
2016- ABD yönetimi, 1961'de diplomatik ilişkilerin kesildiği Küba'ya 55 yıl aradan sonra ilk kez büyükelçi atama kararı aldı.
2017- Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, yaz saati uygulamasını sürekli hale getiren Bakanlar Kurulu kararının yürütmesinin durdurulmasına karar verdi.
2018- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), terör örgütü elebaşı Abdullah Öcalan'ın cezaevinde kötü muamele ve işkence gördüğü yönündeki başvuruyu oy birliğiyle reddetti.
28 Eylül
1730- Patrona Halil isyanı başladı.
1865- Fransız kimya ve biyoloji bilgini Dr. Louis Pasteur öldü.
1891- ''Moby Dick''in yazarı, Amerikalı şair ve yazar Herman Melville 72 yaşında öldü.
1920- Kazım Karabekir komutasındaki Türk ordusu, Doğu'da Ermenileri yendi.
1950- BM emrine verilen Kore Birliği, Türkiye'den yola çıktı. Birlik, önce özel trenlerle İskenderun'a nakledildi, buradan da gemilerle Kore'ye doğru hareket etti.
1955- Türk Migros, İstanbul'da hizmete başladı.
1970- Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdül Nasır öldü.
1982- Halk arasında ''Banker Kastelli'' diye anılan Abidin Cevher Özden, Tunus'ta yakalandıktan sonra Türkiye'ye getirilerek tutuklandı.
1995- Filistin Kurtuluş Örgütü lideri Yaser Arafat ile İsrail Başbakanı İzak Rabin, Batı Şeria'nın Filistin yönetimine devri konusunda anlaştı.
2010- Devlet Tiyatroları sanatçısı Ecder Akışık 72 yaşında hayatını kaybetti.
2011- Küba'da vatandaşların otomobil alması ve satması yasal hale getirildi.
2013- Yazar Turgut Özakman, Ankara'da tedavi gördüğü hastanede 83 yaşında hayatını kaybetti.
2013- Sezonun altı büyük yarışından biri olan Berlin Maratonu'nda erkeklerde 31 yaşındaki Kenyalı atlet Wilson Kipsang, 2:03:23'lük derecesiyle dünya rekoru kırdı.
2015 - Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA), daha önce buzul bulunan Mars gezegeninde sıcak aylarda tuzlu su aktığına dair güçlü kanıt bulunduğunu açıkladı.
2016- Malatya 1. Ağır Ceza Mahkemesi, Zirve Yayınevi'nde 3 kişinin öldürülmesine ilişkin davada, 5 sanığı "tasarlayarak adam öldürme" suçundan 3'er kez ağırlaştırılmış müebbet hapse mahkum etti.
2017- BM, 25 Ağustos'tan bu yana Myanmar'daki şiddet olaylarından kaçarak Bangladeş'e sığınan Arakanlı Müslümanların sayısının 501 bine ulaştığını bildirdi.
29 Eylül
1499- İnebahtı Kalesi fethedildi.
1902- Fransız romancı Emile Zola öldü.
1911- Trablusgarp topraklarının İtalya'nın eline geçmesiyle sonuçlanan ve İtalya ile Osmanlı Devleti'ni karşı karşıya getiren Trablusgarp Savaşı başladı.
1923- Filistin'de İngiliz mandası resmen yürürlüğe girdi.
1929- Muhsin Ertuğrul'un yönettiği ''Ankara Postası'' filminin ilk gösterimi İstanbul'da yapıldı.
1933- Komünist Enternasyonal Genel Sekreteri Georgi Dimitrov'un suçlandığı Almanya Meclisi Reichstag'ın yakılması soruşturmasında öteki sanık Marinus Van Der Lubbe, yangını çıkardığını itiraf etti.
1960- Demokrat Parti kapatıldı.
1984- Yönetmen Atıf Yılmaz, 1984'te ''Bir Yudum Sevgi'', bir yıl sonra da ''Dul Bir Kadın'' adlı filmleriyle iki yıl üst üste Altın Portakal Ödülü'nü aldı.
1992- Hakkari'nin Şemdinli ilçesi Derecik Jandarma Karakolu'na saldıran teröristlerden 200'ü öldürüldü.
1994- Eski Adalet Bakanı ANAP'lı Mehmet Topaç, Ankara'daki avukatlık bürosunda, yasa dışı Dev Sol örgütü üyesi oldukları iddia edilen 4 kişinin silahlı saldırısı sonucu hayatını kaybetti.
2007- Eski bakanlardan Dr. Yıldırım Aktuna, İstanbul'da yaşamını yitirdi.
2016- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 15 Temmuz'un artık "Şehitleri ve Gazileri Anma Günü" olarak tatil edileceğini bildirdi.
2017- Ankara Cumhuriyet Başsavcılığınca hazırlanan "Kaset" iddianamesinde bilgi sahibi olarak beyanına yer verilen polis memuru Fatih A, Deniz Baykal ile eski MHP'li yöneticilerin telefonlarını dinlediklerini itiraf etti.
2018- Adana Uluslararası Film Festivali, Ulusal Uzun Metraj Film Yarışması'nda "En İyi Film Ödülü" Çağla Zencirci ve Guillaume Giovanetti'nin birlikte yönettiği "Sibel" filmine verildi.