GRAFİKLİ - İsrail'deki Seçimler Öncesinde Partilerin Programında Ne Var?

KUDÜS – ESAT FIRAT / ABDURRAUF ARNAUT – İsrail'de genel seçimler yaklaşırken, partilerin büyük bölümü iki devletli çözüme karşı bir siyaset izliyor. İsrail vatandaşı Filistinlilerin kurduğu partiler dışında sadece solcu Meretz Partisi açıkça, İşçi Partisi ve Mavi-Beyaz İttifakı ise kısmen iki devletli çözüme destek veriyor.

Yahudi partiler Kudüs'ün birleşik bir şekilde İsrail'in başkenti olması konusunda aynı paydada buluşurken, İsrail'in kuruluşu sırasında zorunlu göçe tabi tutulan Filistinlilerin geri dönüş hakkı meselesinde de fikir birliği yapmış durumda.

İran ve Hizbullah'ı "ezeli düşman" olarak addeden İsrail partileri, Filistin İslami direniş hareketleri Hamas ve İslami Cihad'a da aynı yaklaşımı sergilemekte.

Anadolu Ajansı muhabirleri, 9 Nisan'daki genel seçimlerde parlamentoya girmesi muhtemel İsrail partilerinin programlarını derledi.

Buna göre, Mavi-Beyaz İttifakı, Likud, Yeni Sağ, Yahudi Evi, Şas, Hepimiz, Zehut, Birleşik Tevrat ve Meretz partileri ile İsrail vatandaşı Filistinliler tarafından kurulan 4 partinin seçim programları "Yahudi halkının milli devleti" ile "Filistin halkının hakları" üzerinde şekilleniyor.

- Mavi-Beyaz İttifakı

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun en yakın iki rakibi olarak gösterilen eski Genelkurmay Başkanı ve Hosen L'Yisrael (İsrail Direnç) Partisi Başkanı Benny Gantz ile Yeş Atid (Gelecek Var) Partisi Başkanı Yair Lapid liderliğinde oluşturulan Mavi-Beyaz İttifakı, ilk defa seçimlere giriyor ve anketlere göre yarışta şu an için önde görünüyor.

Seçim propagandasını "İsrail Yahudi halkının milli yurdudur ve İsrail'dir hepimizin vatanı" sloganıyla yürüten Mavi Beyaz İttifakı'nın hükümeti kurması, genellikle rakip Likud Partisi ile koalisyon yolunu seçen diğer aşırı sağ partilerin gücü göz önüne alındığında garanti değil.

Mavi Beyaz, İsrail'i çeviren tehlikeler ile zorluklara ve kötülük yapanlara karşı "demir yumrukla muamele edeceğini" vurgularken, aynı zamanda ortaya çıkabilecek herhangi bir fırsattan yararlanmak için de "akıllıca ve sorumlu davranma" sözü vererek, Arap ile Batı dünyalarındaki mutedil güçlerle aktif iş birliğine davet ediyor.

Filistin devletinin kurulmasını öngören iki devletli çözüme açıkça yanaşmayan Mavi Beyaz İttifakı'nın seçim programında, işgal altındaki Batı Şeria ve Filistin Yönetimi ile ilgiliyse şu ifadelere yer veriliyor:

"(Batı Şeria'da) Yahudi yerleşim birimlerini güçlendireceğiz. Ürdün Vadisi (Ölü Deniz ve kuzey-güney Ağvar bölgeleri) İsrail'in doğudaki güvenlik sınırı olacak. Filistin Yönetimi'nin hızlı ekonomik kalkınmasına izin vereceğiz ve gelecekteki siyasi çözüm için açık kapı bırakacağız. Kudüs birleşik bir şekilde İsrail'in ebedi başkenti olacak. Bu ilkeler çerçevesinde ABD Başkanı Donald Trump'ın barış planını da (Yüzyılın Anlaşması) sunulduğunda inceleyeceğiz."

Mavi Beyaz İttifakı'nın seçim programında, İsrail ablukası altındaki Gazze Şeridi ve burada bulunan Filistin direniş hareketlerine ilişkin ise, "İki yönde adım atmalıyız. Bir yandan, ülkemize yönelik her türlü provokasyon ve şiddete şiddetle cevap verirken, diğer yandan Gazze halkına iyi bir yaşam sağlayacak bölgesel unsurlarla birlikte hareket etmeliyiz." ifadeleri kullanılıyor.

İran'ın bölgesel bir güç olarak İsrail'i yok etmeyi açıkça ilan ettiğine dikkati çeken Mavi Beyaz İttifakı, İsrail tarafından 1967'de işgal edilen Suriye'nin Golan Tepeleri'ni İsrail'in ayrılmaz bir parçası olarak nitelendirip pazarlık konusu yapılamayacağını vurgularken, İran ve Hizbullah’ın Suriye topraklarından uzaklaştırılması için yürütülen operasyonların yoğunlaştırılacağını vadediyor.

- Likud Partisi

Anketlerde, İsrail Başbakanı Netanyahu liderliğindeki aşırı sağcı Likud Partisi'nin seçimlerde ikinci olması beklenirken, küçük çaplı diğer sağcı partilerle kuracağı koalisyonla, Mavi Beyaz İttifakı'nı gölgede bırakarak bir sonraki hükümeti kurma ihtimali ise uzak görülmüyor.

Başkenti Doğu Kudüs olan 1967 sınırları üzerinde bağımsız bir Filistin Devleti'nin kurulmasına karşı olan Likud Partisi, Batı Şeria ile Gazze Şeridi’nde yaşayan yaklaşık 6 milyon Filistinliye, bu bölgeler üzerinde devletten düşük özerklikten fazla bir çeşit devlet kurulması konusunda hazır olduğunu beyan ediyor.

Likud, Filistinlilere bu öneriyi sunarken Batı Şeria'da bulunan Yahudi yerleşim birimlerinin varlığını korunması, Ürdün Vadisi bölgesindeki egemenliği ve Yahudi halkının "milli yurdu" olduğu iddiasıyla denizden (Akdeniz) nehre (Ürdün Nehri) tüm coğrafya üzerindeki "güvenliği" tesis hakkının İsrail'de kalacağını belirtiyor.

Kudüs'ü doğusu ve batısıyla İsrail'in ebedi başkenti olarak gören Likud, işgal altındaki Filistin topraklarındaki Yahudi yerleşim birimlerinin genişletilmesi ve yenilerinin eklenmesine de destek veriyor.

Likud, İran'ın ezeli ve ebedi bir düşman olarak İsrail'in varlığını tehdit ettiğini açıklarken, uluslararası camianın İsrail'in Golan Tepeleri üzerindeki "egemenliğini" tanıması için çabalıyor.

- Yeni Sağ Partisi

İsrail Eğitim Bakanı Naftali Bennett ile Adalet Bakanı Ayelet Shaked tarafından kurulan Yeni Sağ Partisi, seçim programını, "İsrail yurduna bağlılık", "Filistin devletinin kurulmasına karşıtlık", "İsrail devletinin Yahudi halkının ulusal devleti olduğu" ile "Büyük birleşik Kudüs'ün İsrail devletinin ebedi başkenti" ilkeleri üzerine kuruyor.

İşgal altındaki Batı Şeria'yı "Yahuda ve Samara" olarak isimlendiren Yeni Sağ, bir Filistin devletinin kurulmasına açıkça karşı çıkarken, İsrail'in işgal altındaki Filistin topraklarında Yahudi yerleşim birimleri inşa faaliyetlerini sürdürmesi gerektiğini vurguluyor.

- Yahudi Evi Partisi

Eski bir asker olan Rafi Peretz liderliğindeki HaBayit HaYehudi (Yahudi Evi), içinde İsrail'de 1994'te terörist örgüt olarak ilan edilen Kach Partisi ile ABD, Kanada ve Avrupa'dan Yahudi aktivistleri barındıran, Ortodoks Yahudiler ile dinci siyonistlerden oluşan bir çeşit ittifak partisi.

Tevrat'a göre "İsrail yurdu ve İsrail halkı" ilkesine bağlılığını açıklayan Yahudi Evi, Kudüs'ü İsrail'in ebedi başkenti olarak görürken, "İsrail yurdu" üzerindeki Yahudi yerleşim birimleri inşa faaliyetlerine teşvikte bulunuyor.

- Şas Partisi

İsrail İçişleri Bakanı Aryeh Deri liderliğindeki Şas (Doğulu Tevrat Muhafızları) Partisi, dini meselelere odaklanarak, sosyal adaletin sağlanması yönünde çalıştığını belirtiyor.

Seçim programında politik meselelerden uzak durmaya özen gösteren Şas Partisi de diğer sağ partiler gibi İsrail'in Yahudi halkının ulus devleti olduğu ilkesine bağlılığını her platformda dillendirmekten geri durmuyor.

- Hepimiz Partisi

İsrail Maliye Bakanı Moşe Kahlon'un liderliğini yaptığı Kulanu (Hepimiz) Partisi her ne kadar kendisini "gerçek sağ partisi" olarak İsrail kamuoyuna sunsa da seçim programı daha çok sosyal meselelere odaklı.

Kahlon, güvenlik konularında sert bir tavra sahip olarak bilinse de partisi kendisini merkezci bir parti olarak konumlandırıyor.

Mevcut koalisyon hükümetindeki diğer partiler gibi ulus devlet yasasını destekleyen Hepimiz Partisi, "birleşik Kudüs'ü" İsrail'in başkenti olarak tanıyor ve Filistinli mültecilerin geri dönüş hakkını reddediyor.

- Zehut Partisi

Netanyahu liderliğindeki Likud'dan ayrılan aşırı sağcı Moşe Feiglin'in 2015'te kurduğu ve 9 Nisan'daki seçimlerde parlamentoya girmesi beklenen Zehut (Kimlik) Partisi'nin siyasi programı, Filistinlileri ve kutsal mekanları tehdit ediyor.

"Tek halka tek devlet" adı altında alternatif siyasi bir plan ortaya koyan partinin programı, devletin Yahudi kimliğine bağlılık esası üzerinde yoğunlaşıyor. Buna binaen parti, "İsrail (tarihi Filistin'in tamamı) toprağının, ilahi bir kararla, sadece İsrail halkının mülkü olduğunu" iddia ediyor.

Kudüs ve Mescid-i Aksa'yla ilgili de radikal kararlar içeren parti programında, "genel olarak Kudüs, özel de ise Tapınak Tepesi (Mescid-i Aksa) Yahudi ulusal varlığının nesiller boyu devam eden özü" olarak gösteriliyor.

- Birleşik Tevrat Partisi

Sağlık Bakanı Yaakov Litzman liderliğindeki Birleşik Tevrat (Yahudot HaTora) Partisi, Şas gibi Ultra-Ortodoks (Haredi) Yahudileri temsil ediyor ve siyasi programında sağ bloka meylediyor.

Haredilerin menfaatlerini göz önünde bulundurmayı şiar edinen Birleşik Tevrat Partisi, eğitim ve sosyal adalet konularına odaklanıyor.

- İşçi Partisi

Avi Gabbay başkanlığındaki İşçi Partisi, uzun yıllar boyunca İsrail'in yanında bir Filistin devletinin kurulması çağrısında bulunurken, bu seçimlerde de iki devletli çözüm çerçevesinde Filistinlilerden "ayrılmayı" öneriyor.

İşçi Partisi seçim programında, "Barış arayışı içinde siyasi inisiyatif bayrağını kaldıran bir parti olarak, İsrail'in Yahudi ve demokratik bir devlet olarak geleceğini sağlamaya ve geniş bölgesel sistemin bir parçası olarak da mutedil Arap ülkeleriyle iş birliği içinde iki halk için iki devlet ilkesi temelinde Filistinlilerden ayrılmak için çalışmaya kararlıyız." ifadelerini kullanıyor.

Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile 1993'te Oslo Anlaşması'nı imzalayan dönemin İsrail hükümetini yöneten İşçi Partisi, İsrail vatandaşı Filistinliler için de Yahudi ulus devlet yasasının düzeltilmesini istiyor. Parti bu talebini, "Yahudi ulus devlet yasası bu haliyle eşitlik ilkelerini açıkça ihlal ediyor." sözleriyle ortaya koyuyor

- Meretz Partisi

Halihazırda İsrail meclisinde 5 milletvekili ile temsil edilen Tamar Zandberg liderliğindeki solcu Meretz Partisi, iki devletli çözümden yana bir siyaset izleyerek, işgalin sonlandırılması ve Yahudi yerleşim birimleri inşa faaliyetlerinin durdurulmasını istiyor.

Meretz, İsrail devletinin Arap Barış Planı'nı kabul etmesi gerektiğini savunuyor ve bir an önce 1967 sınırlarına geri dönülmesi ve işgal altındaki Batı Şeria'dan çekilmesi çağrısında bulunuyor.

- İsrail vatandaşı Filistinlilerin partileri

Yeni seçim sürecinde kendi aralarında birliği sağlayamayan İsrail vatandaşı Filistinliler tarafından kurulan partiler, seçime ayrı ayrı girmek zorunda kaldı.

FKÖ ile yakın çizgide hareket eden Arap partileri, İsrail ile Arap ülkeleri arasında tamamen barışın tesis edilmesi için iki devletli çözümü öngören Arap Barış Planı'nın kabul edilmesini ve uluslararası anlaşma ile sözleşmelerin uygulanmasını istiyor.

İsrail vatandaşı yaklaşık 2 milyonluk Filistinliyi temsil eden Ortak Arap Listesi Bloku olarak İsrail parlamentosunda 13 milletvekiliyle varlık gösteren 4 Arap partisi, üç ayrı koldan seçimlere giriyor.

Eymen Avde'nin liderliğini yaptığı Cephe (Hadaş) Partisi ile Ahmed Tiybi liderliğindeki Arap Değişim Hareketi (Ta’al) Partisi, "Ortak Liste" adı altında ittifak kurarak seçmenin karşısına çıktı.

Filistin 1948 İslami Hareketi’nin güney kanadı Mesud Ganayim liderliğindeki Birleşik Arap Listesi Partisi ile Cemal Zahalka liderliğindeki Balad (Tecemmu) Partisi ise ayrı ayrı seçimlere girme kararı aldı.