Türk bilim insanları Antarktika'da

Türkiye'ye dönüş öncesinde Arjantin'in başkenti Buenos Aires'te AA muhabirine açıklamada bulunan Sefer lideri, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) Başkanı Bayram Öztürk, değişik üniversitelerden 13 bilim insanıyla gerçekleştirilen araştırmanın, başarıyla sonuçlandığını söyledi.

'Türkiye'nin parlamentoda bulunan Antarktika çevre protokolünün bir an önce imzalanması gerekmektedir' diyen Öztürk sözlerine şöyle devam etti:

'Eğer Türkiye kıtada üs kuracaksa ve danışman ülke olacaksa, çevre protokolünün imzalanması bizi çok avantajlı hale getirecektir. Ayrıca amacımız Türkiye'nin üs kurması halinde üste çalışacak araştırmacı kadrosunu yetiştirmektir. Bunları kısa vade değil, orta ve uzun vade hedefleri olarak önümüze koymamız gerekmektedir.'

Ayrıca Öztürk, zaman zaman tartışma konusu olan kıtadan petrol, maden ya da doğal gaz çıkarma düşüncelerinin tümüyle bilgisizlikten kaynaklandığını vurgulayarak, 'Antarktika Çevre Protokolü'nün 7. maddesine göre kıtadan petrol, doğal gaz ve mineral çıkarılması en az 2048 yılına kadar yasaklanmıştır.” ifadelerini kullandı.

Türkiye'nin hedefi ve çıkarları kıtanın dünya mirası olarak korunmasına yönelik tedbirlerinin desteklenmesi olması gerektiğini belirten Öztürk, gelecek sene de ikinci araştırma seferiyle araştırmalarını sürdürecekelerini söyledi.

Türkiye'de kutuplara yönelik bilimsel çalışma amacıyla kurulmuş tek resmi merkez olan İTÜ Kutup Araştırmaları Merkezi (Polrec) adına İstanbul Teknik Üniversitesi'nden heyete katılan sefer yardımcısı Doç. Dr. Burcu Özsoy Çiçek de 'Türkiye'nin dünya çapında görünürlüğüne büyük katkı sağlayacağına inandığım bu büyük adımda yer almaktan çok mutluyum. Umudumuz odur ki ilerleyen yıllarda Türk bayrağı taşıyan bir gemi ile Türk bayrağının daimi olarak dalgalandığı bir üste çalışmalarımızı yürütebiliriz.” açıklamasında bulundu.



- Türkiye'nin üniversiteler arası ilk ulusal ortak çalışması

Araştırma ekibinde, İstanbul Üniversitesi'nden Sefer lideri Bayram Öztürk, İTÜ Kutup Araştırmaları Merkezi'nden (Polrec) Sefer yardımcısı Doç. Dr. Burcu Özsoy Çiçek ve Kaptan Özgün Oktar, Kocaeli Üniversitesi'nden Sefer yardımcısı Doç. Dr. Halim Aytekin Ergül, İstanbul Üniversitesi'nden Prof. Dr. Şamil Aktaş, Marmara Üniversitesi'nden Prof. Dr. Birol Çotuk, İstanbul Teknik Üniversitesi'nden Doç. Dr. M. Akif Sarıkaya, Erciyes Üniversitesi'nden Doç. Dr. M. Gökhan Halıcı, İstanbul Üniversitesi'nden Doç. Dr. Noyan Yılmaz, Çukurova Üniversitesi'nden Dr. Sinan Mavruk, İstanbul Üniversitesi'nden Yrd. Doç. Dr. Arda M. Tonay, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Öğretim görevlisi M. İdil Öz ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu'ndan (TÜBİTAK) Dr. Bülent Gözcelioğlu yer aldı.

Ekipte, iklim değişikliği, buzullar, yabancı türler, kirlenme, denizel biyoçeşitlilik, koruma alanları, deniz memelileri ve botanik konularında araştırma yapan ekipte, tıp doktorları, botanikçi, harita ve jeoloji mühendisleri ve deniz bilimleri uzmanları bulunuyor.

Kıtaya 2 Nisan'da ayak basan ve 10 Nisan'da çalışmalarını tamamlayarak Antarktika'dan ayrılan bilim insanları, Ukrayna'ya ait olan Vernadsky Üssü ve civarındaki 50 millik alanda Türk bayrağını dalgalandırarak araştırmalarda bulundu.

Ukrayna Ulusal Antarktik Bilim Merkezi (NASC) ile PolReC ve TÜDAV arasında geçen yıl imzalanan anlaşmayla beyaz kıtada uzun süreli işbirliğinin ilk adımlarının atıldığı sefer, aynı zamanda Türk üniversitelerinin kıtaya ortak düzenledikleri ilk sefer olma niteliği de taşıyor.



- Antarktika'daki 'Karaali Kayalıkları' ve 'İnan Tepesi'

Antarktika'yı ziyaret eden ilk Türk bilim insanı olan Atok Karaali'nin ismini taşıyan “Karaali Kayalıkları”nın adlandırılmasının 1968 yılında Antarktika Adları Danışma Kurulu tarafından yapıldığı belirtiliyor.

Plato İstasyonu'nda görevli iyonosfer fizikçisi Atok Karaali'nin adının buradaki başarılı araştırmalarından dolayı kayalıklara verildiği vurgulanıyor. Ayrıca kayalıkların ilk olarak 1959-65 yıllarında Birleşik Devletler Jeolojik Sürveyi tarafından haritalandırıldığı biliniyor.

Antarktika'da bulunan “İnan Tepesi” de Koç Üniversitesi Rektörü ve Polrec Bilim Kurulu Üyesi Umran İnan'ın adını taşıyor.

1980'de Antarktika'nın üst atmosferi ile ilgili uluslararası düzeyde öncü çalışmalar yürütmeye başlayan Umran Inan'ın, 1998-2004 yılları arasında Antarktik Bilim Komitesi (SCAR)'nde görev aldığı belirtiliyor.

1993 yılında ABD Antarktika Hizmet Madalyası'na layık görülen İnan'ın adı bu sebeple Antarktika'daki tepelerden birine verildiği ifade ediliyor.



- Uğruna savaşılmamış tek toprak parçası Antarktika

Araştırma ekibinden alınan bilgilere göre dünyada bugüne kadar uğruna savaşılmamış tek yer olarak bilinen kıtada, Antarktika Antlaşması'na taraf ülkelerin 101 bilimsel araştırma istasyonu bulunuyor.

Antarktika Antlaşmalar Sistemi rejimine tabi olan kıtanın, bu rejim altında hiçbir devletin egemenliği altında bulunmadığı ve antlaşmayı kabul eden devletlerin de antlaşmanın yürürlükte olduğu süre içerisinde, daha önce ileri sürdükleri egemenlik iddialarını dondurmayı da kabul ettiği belirtiliyor.

Türkiye'nin de 1959 tarihli Antarktika Antlaşması'na 1995 yılında taraf olduğu ve bu antlaşmaya taraf olan 53 ülkenin arasında yer alıyor.

Her yıl düzenlenen Antarktika Antlaşması Danışma Toplantısı'nda oy hakkı olan ve “Danışman Devlet” olarak adlandırılan 29 Devlet ile oy hakkı bulunmayan ve “Danışman Olmayan Devlet” olarak adlandırılan 24 devlet katılıyor.

Aralarında ABD, Rusya, Japonya, Almanya, Brezilya ve Fransa'nın da bulunduğu danışman devletler, kıtada kayda değer bilimsel araştırma faaliyeti gerçekleştiren ve bu amaçla kıtada bilimsel araştırma istasyonu kuran devletler olarak öne çıkıyor. Türkiye ise halihazırda Antarktika Antlaşmaları sisteminde “Danışman Olmayan Devletler” arasında bulunuyor.



- Türkiye neden Antarktika'da olmalı

Araştırma ekibinden edinilen bilgilere göre bugünkü koşullarda, Türkiye'nin kıtada bilimsel araştırma yapacak gemi, teçhizat ve donanıma sahip olduğu ve halihazırda kıtada bilimsel araştırma yürüten ve kıtayla ilgili bilimsel araştırmalara imza atmış bilim insanlarına sahip olduğu belirtiliyor.

Son yıllarda uluslararası konjonktürde kutup bölgelerine artan ilgi çerçevesinde Türkiye'nin Antarktika ile ilgili çalışmalara 'Danışman Devlet' statüsüne sahip olması durumunda ilk elden dahil olmasının, kıtanın yönetiminde söz sahibi olmasının önem arzettiği bilim çevrelerinde sıkça dile getirildiği ifade ediliyor.

Bilim insanlarının, sınırsız bir tatlı su ve balıkçılık kaynağı barındıran kıtada, aynı zamanda sadece Weddell ve Ross denizlerinde yaklaşık olarak 50 milyar varil petrol rezervi olduğunu tahmin ettiği vurgulanıyor.

Türkiye'nin güncel yeterli koşullarıyla 'Danışman Devlet Statüsü” kazanması sonrasında kıtada bilimsel araştırmaların yapılabilmesi ve bu amaçla üs kurulması sonrasında Türkiye'nin de kıta yönetiminde söz sahibi olabileceği belirtiliyor.

Antarktika maden rezervlerinin işletilmesi konusunda uygulanan yasağın 2048 yılında sona ermesiyle, kıtada bilimsel araştırmalar yapması halinde Türkiye bu konudaki gelişmeleri de daha yakından takip edebileceği vurgulanıyor.

Ayrıca Türkiye'nin çevresel koruma faaliyetlerine katkı sağlaması yanında kıta üzerindeki bilimsel işbirliği ile ülkedeki bilim ve araştırma altyapısının güçleneceği ifade ediliyor.