Türkiye'deki İdam Cezaları

Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş'un, TBMM'de 'idam cezalarının bütün hukuki altyapısını kaldıralım' çağrısında bulunması, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu'nun yanı sıra Deniz Gezmiş ve arkadaşları ile 1980 darbesi sonrası siyasi nedenlerle idam edilenlerin, ölüm cezalarının yerine getirilmesine dair kanunların yürürlükten kaldırılmasını ve idam edilenlere iade-i itibarı gündeme getirdi.

TBMM'de dün konuşan Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş, 'Hala TBMM'nin üzerinde Türkiye'deki idam cezaları bir kara leke olarak duruyor. Gerçekten Adnan Menderes'in idam cezasından rahatsızsak, 12 Eylül'deki idam cezalarından rahatsızsak, Deniz Gezmiş'in idam cezasından rahatsızsak, haydi buyurun, dört parti burada, Meclis olarak bütün idam cezalarının bütün hukuki altyapısını kaldıralım' dedi.

Kurtulmuş'un bu sözleri, idamın 2004 yılında Türk hukuk sisteminden tamamen çıkarılmasının ardından Meclis arşivlerindeki ölüm cezalarının yerine getirilmesine ilişkin kanunların da yürürlükten kaldırılmasını gündeme getirdi.

Bu kanunların yürürlükten kaldırılması, Menderes, Polatkan ve Zorlu'nun yanı sıra Deniz Gezmiş ve arkadaşları ile 1980 darbesi sonrası siyasi nedenlerle idam edilenlere iade-i itibar anlamı taşıyacak.

- Menderes, Polatkan ve Zorlu'nun idamı

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk darbesi, bir grup subayın 27 Mayıs 1960'ta iktidar partisi Demokrat Parti'nin 'Türkiye'yi baskı rejimine ve kardeş kavgasına götürdüğü' iddiasıyla ülke yönetimine el koymasıyla gerçekleşti.

Darbenin ardından Anayasa ve TBMM'nin feshedilmesiyle siyasi faaliyetler durdurulurken, dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakanı Adnan Menderes, kabine üyeleri, milletvekilleri, Genelkurmay Başkanı ve bazı üst düzey kamu görevlileri gözaltına alındı. Yassıada'daki yargılamaların ardından Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan 16 Eylül 1961'de, Başbakan Menderes ise 17 Eylül 1961'de İmralı Adası'nda idam edildi.

5 Temmuz 1964'te ise iki asker, Kara Harp Okulu Komutanı Talat Aydemir ile Süvari Birliği Komutanı Fethi Gürcan, yönetime el koymak için darbe girişiminde bulundukları gerekçesiyle idam edildi.

- 12 Mart sonrası idamlar

Türkiye, 12 Mart 1971 askeri muhtırasının ardından da idam cezalarının infazına sahne oldu. Bu dönemde 17 kişinin ölüm cezasının infazı gerçekleştirildi.

6 Mayıs 1972'de sol görüşlü üç genç, Türk Halk Kurtuluş Ordusu üyesi Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan idam edildi. Türk devrimci hareketinin simgelerinden biri olarak tanınan Deniz Gezmiş'in 25 yaşında idamının ardından 12 Eylül 1980 askeri darbesine kadar ölüm cezaları uygulanmadı.

- 12 Eylül askeri darbesi

12 Eylül askeri darbesi döneminde sıkıyönetim askeri mahkemelerince 517 sanığa idam cezası verildi. Askeri Yargıtayın onayladığı idam kararlarının sayısı 124 oldu. Bunlardan Milli Güvenlik Konseyinin onayladığı ve onay sonrası hemen infazı yapılan 50'si dışındakiler için cezalar fiilen müebbet hapse dönüştürüldü. Bu dönemde ilk idam edilen Necdet Adalı, Kurtuluş Örgütü üyesiydi. Devrimci Yol üyesi Hıdır Arslan, 12 Eylül döneminin son idamı oldu.

Darbenin ardından 1980-84 yıllarında 50 kişi idam edildi. İdam edilenlerden Erdal Eren, Ahmet Saner, Mustafa Penlivanoğlu ve Nejdet Adalı'nın da aralarında bulunduğu 26 kişi siyasi suçlardan hüküm giymişti.

- Türkiye'de son idam 32 yıl önce infaz edildi

Türkiye'de son idam cezası, 24 Temmuz 1984'te sol örgüt mensubu Hıdır Arslan'ın İzmir'deki infazıyla gerçekleştirildi. O tarihten bu yana pek çok idam cezası verilmiş olmasına rağmen infazlar uygulanmadı.

İdam cezası, 5218 sayılı 'Ölüm Cezasının Kaldırılması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun'un 21 Temmuz 2004'te yürürlüğe girmesiyle Türk hukukundan çıkarıldı.

Çeşitli kanunlardaki 'idam' ve 'ölüm cezası' ibareleri, 'ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası' olarak değiştirildi.