Finansal Piyasalarda 2016 Böyle Geçti (2)

Küresel finansal piyasalarda 2016'nın ilk yarısından devralınan belirsizliklerle başlayan ikinci yarıda, siyasi ve ekonomik gündemin yoğunlaştığı görülürken, bu durum dolar ve tahvil faizlerinde yükselişi, hisse senedi piyasalarında ise sert dalgalanmaları beraberinde getirdi.

Çin ekonomisine ilişkin endişeler, Birleşik Krallık'ın AB'den ayrılması (Brexit) sonrasında ortaya çıkan riskler ve kötüleşen ekonomik büyüme beklentileri 2016'nın ilk yarısına damga vurdu.

Yılın ikinci yarısında ise ilk yarıda ortaya çıkan çıkan bu riskler fiyatlanmaya devam ederken, ayrıca yurt dışında ABD'de başkanlık seçimlerini Donald Trump'ın kazanması ve ABD Merkez Bankası (Fed) faiz kararları, yurt içinde ise FETÖ'nün 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında yaşananlar ve jeopolitik gelişmeler yakından izlendi.

Trump'ın ekonomiye yönelik vaatlerinin enflasyon ve büyüme beklentilerini artırması, tahvil piyasasında satışların derinleşmesine ve dolara olan talebin yükselmesine yol açtı. Fed'in, faiz artırımı konusunda 2016 başında piyasalarda yarattığı beklentilere kıyasla farklı bir yol izlemesi ve çekimser hareket etmesi de bankaya olan güveninin sorgulanmasına neden oldu. Yıla 4 faiz artırımı öngörüsüyle başlayan Fed, 2016'yı tek faiz artışıyla tamamlarken, tüm bu gelişmeler piyasalardaki volatiliteyi artırdı.

Öte yandan İngiltere Merkez Bankası (BoE) da Brexit sonrası beklenen teşvik hamlesini ağustos ayında hayata geçirdi. Banka politika faizini 7 yıl aradan sonra ilk kez düşürerek yüzde 0,25'e çekti, varlık alım programının büyüklüğünü de 60 milyar sterlin artırdı. Buna karşın sterlin dolar karşısında Ekim 2016'da 1,1963 ile tarihi düşük seviyeyi gördü.

Yurt içinde ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) mart ayından bu yana faiz koridoru üst bandında yaptığı seri indirimler kasım toplantısı ile son buldu. Banka bu dönemde faiz koridoru üst bandını 25 ve politika faizini 50 baz puan artırdı.

İç ve dış jeopolitik risklerdeki artışın yanı sıra küresel ekonomideki belirsizlikler nedeniyle yatırımcıların dolara olan talebinin artması, gelişmekte olan ülke para birimlerindeki değer kayıplarına paralel dolar/TL'de de yükselişi beraberinde getirdi. Bu süreçte, ABD 10 yıllık tahvil faizleri yüzde 2,64 ile iki yılın, dolar endeksi 103,6 ile 13 yılın en yüksek seviyesini gördü, dolar/TL ise tarihi zirvesini 3,5923'e taşıdı.

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütünün (OPEC) arzın kısılması yönünde girişimlerinin petrol piyasasına yön verdiği ikinci yarıda, Brent petrolün varil fiyatı 57,50 dolar seviyelerine kadar yükseldi.

Yılın son 10 gününe girildiğinde, tüm olumsuz gelişmelere karşın Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksinin bu yılki kazançlarının yaklaşık yüzde 9'a ulaştığı görülürken, dolar/TL 3,52'nin üzerinde denge buldu.

Yılın ikinci yarısında öne çıkan bazı gelişmeler şöyle:

12 Temmuz

- Japonya'da senato seçimlerininde, Başbakan Şinzo Abe liderliğindeki koalisyon hükümeti çoğunluğu yakaladı. Bu sonuç, halkın ekonomiyi canlandırmak için uygulamaya konulan 'Abenomiks' politikaları desteklediğine işaret ederken, hükümetten yeni teşvik beklentilerini artırdı.

15 Temmuz

- Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütünün (OECD) Türkiye Ekonomik İnceleme Raporu'nda Türkiye ile ilgili 2016 ve 2017 büyüme beklentileri değişmedi.

- Çin'de 2. çeyrek büyüme yüzde 6,7 oldu.

- Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) darbe girişiminde bulundu.

17 Temmuz

- FETÖ’nün darbe girişiminin ardından TCMB'den yapılan duyuruda, finansal piyasaların etkin işleyişinin sürdürülmesi amacıyla bazı tedbirler alındığı, bankalara gerekli likiditenin limitsiz olarak sağlanacağı, gün içi likidite imkanının komisyon oranının sıfır olarak uygulanacağı bildirildi.

18 Temmuz

- Moody's, Türkiye'nin kredi notunu negatif izlemeye aldığını açıkladı.

19 Temmuz

- TCMB faiz indirimlerine devam ederek koridorun üst bandını yüzde 9'dan yüzde 8,75'e çekti.

- Uluslararası Para Fonu (IMF) Brexit'in küresel ekonomi üzerinde yarattığı belirsizlikleri gerekçe göstererek 2016 ve 2017 yıllarına ilişkin küresel büyüme tahminini 0,1'er puan düşürdü ve sırasıyla yüzde 3,1 ve yüzde 3,4 düzeyinde belirledi.

20 Temmuz

- Türkiye'de olağanüstü hal (OHAL) kararı alındı.

- Hazine Müsteşarlığı ile 2012 yılından bu yana bir anlaşması olmamasına karşın Türkiye'nin kredi notunu ''talep edilmemiş'' reyting şeklinde değerlendirmeye devam eden S&P, Türkiye'nin kredi notunu 'BB+'dan 'BB'ye düşürdü, not görünümünü ise 'negatif' olarak belirledi.

27 Temmuz

- Fed, faiz oranlarında değişikliğe gitmedi. Bankanın karar metninde, 'Ekonomik görünüme yönelik kısa vadeli risklerin azaldığı' ifadesine yer verilmesi, bazı uzmanlar tarafından 'bankanın eylülde faiz artışına gidebileceği'nin işareti olarak yorumlandı.

29 Temmuz

- Japonya Merkez Bankası (BoJ) politika faizinde değişikliğe gitmeyerek Borsa Yatırım Fonu (ETF) alım hedefini 3,3 trilyon yenden 6 trilyon yene çıkardı. Bankanın bu hamlesi piyasa beklentilerini karşılamadı.

4 Ağustos

- İngiltere Merkez Bankasından (BoE), Brexit sonrası beklenen teşvik hamlesi gelirken, banka politika faizini 7 yıl aradan sonra ilk kez düşürerek yüzde 0,25'e çekti, varlık alım programının büyüklüğünü de 60 milyar sterlin artırarak 435 milyar sterline çıkardı.

5 Ağustos

- Moody's potansiyel kredi notu gözden geçirme takviminde yer alan Türkiye değerlendirmesini pas geçti.

19 Ağustos

- Fitch Rating's Türkiye'nin 'BBB-' ile 'yatırım yapılabilir' seviyede bulunan kredi notunu teyit ederken, not görünümünü 'durağan'dan 'negatif'e çevirdi.

23 Ağustos

- TCMB faiz koridoru üst bandını 25 baz puan daha düşürerek yüzde 8,5'e çekti.

26 Ağustos

- Fed Başkanı Janet Yellen'ın Jackson Hole'da yaptığı konuşmada net bir tarih vermekten kaçınmasına karşın, faiz artırımını destekleyen faktörlerin son aylarda güç kazandığını vurgulaması, eylülde faiz artırımına gidilebileceği beklentilerini artırdı.

2 Eylül

- Rusya ile Türkiye arasındaki charter uçuşların yeniden başlatılmasının ardından ilk uçak Moskova'dan Antalya’ya doğru yola çıktı. Böylece sorunların aşılmasının ardından ilk charter seferi gerçekleşti

9 Eylül

- Türkiye ekonomisi, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 3,1 büyüdü. Böylece Türkiye ekonomisi büyümesini üst üste 27 çeyrektir sürdürdü.

21 Eylül

- Şubat ayında 2016 ve 2017 için küresel ekonomik büyüme tahminlerini düşüren Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), tahminlerinde yeniden revizyona gitti. Kuruluş, 2016 küresel ekonomik büyüme tahminini yüzde 3'ten yüzde 2,9'a çekti.

- BoJ para politikası çerçevesinde değişiklik kararı alarak 'Getiri Eğrisi Kontrollü Parasal Genişleme' uygulamasına geçti. Banka ayrıca, politika faizini değiştirmeyerek yüzde eksi 0,1'de bırakırken, parasal taban hedefinden de vazgeçti.

22 Eylül

- TCMB, mart ayından bu yana yaptığı seri faiz indirimlerine devam ederek marjinal fonlama oranını yüzde 8,50'den yüzde 8,25'e çekti. Böylece TCMB, faiz koridoru üst bandını 7 ayda 250 baz puan azaltmış oldu. Öte yandan faiz koridoru genişliği de 100 baz puana gerileyerek 'tarihin en dar faiz koridoru' görüldü.

23 Eylül:

- Moody's, Türkiye'nin kredi notunu bir basamak indirerek 'Baa3'ten 'Ba1'e çekti, not görünümünü 'durağan' olarak belirledi. Böylece Türkiye'nin kredi notu yatırım yapılabilir seviyenin altına indi.

28 Eylül

- Fed Başkanı Janet Yellen, ABD Temsilciler Meclisi Finansal Hizmetler Komitesi’nde yaptığı sunumda, bankanın faiz artışı için belirli bir takvimi bulunmadığını ancak ekonominin yıl sonunda faiz artışına gidilmesine hazır göründüğünü söyledi.

29 Eylül

- Cezayir'de düzenlenen gayri resmi OPEC toplantısında üye ülkeler petrol üretimini kısma konusunda anlaşmaya vardı.

2 Ekim

- İngiltere Başbakanı Theresa May, Brexit sürecini başlatacak Lizbon Anlaşması'nın 50. maddesinin gelecek yıl mart ayı sonuna kadar devreye sokulacağını açıkladı. Bu gelişme ile Brexit kaynaklı riskler arttı

4 Ekim

- 2017-2019 dönemini kapsayan Orta Vadeli Programda (OVP) revizyona gidildi. Bu kapsamda, 2016 büyüme oranı tahmini yüzde 4,5'ten yüzde 3,2'ye revize edildi. Yüzde 7,5 olan yıl sonu enflasyon hedefinde ise değişikliğe gidilmedi.

9 Ekim

- Türkiye ile Rusya arasında ortak yatırım fonu kurulmasına ilişkin ortak bildiri imzalandı.

20 Ekim

- TCMB, döviz kuru ve diğer maliyet unsurlarındaki gelişmelerin enflasyon görünümündeki iyileşmeyi sınırladığını ve para politikasındaki temkinli duruşun korunmasını gerektirdiğini bildirerek, faiz oranlarını değiştirmedi. Banka böylece, martta başlayan seri faiz indirimlerine 7 ay sonra ara vermiş oldu.

- Dünya Bankası, ham petrol fiyatına ilişkin 2017 tahminini OPEC'in üretimi düşürmeye hazırlanmasını gerekçe göstererek 53 dolardan 55 dolara yükseltti.

28 Ekim

- Federal Soruşturma Bürosu'nun (FBI) ABD'de Demokrat Parti Başkan adayı Hillary Clinton'ın e-postalarına ilişkin yeni bir soruşturma başlatacağını bildirmesiyle tahvil faizlerinde belirginleşen yükseliş finansal piyasaların odağına yerleşti.

9 Kasım

- ABD Başkanlık seçimlerini Cumhuriyetçi Parti adayı Donald Trump kazandı. Bu gelişme sonrasında, yeni başkanın ekonomiye yönelik vaatlerinin enflasyon ve büyüme beklentilerini artırması, tahvil piyasasında satışların derinleşmesini ve dolara olan talebin yükselmesini beraberinde getirdi.

1 Kasım

- BoJ, para politikası toplantısında politika faizi ve parasal tabanın yıllık 80 trilyon yen artırılması programını değiştirmezken, 2017 mali yılı için yüzde 2 olarak belirlediği enflasyon hedefini 2018'e öteledi.

3 Kasım

- İngiltere'de Brexit sürecine Mart 2017'den itibaren başlanacağının açıklamasına karşın İngiltere Yüksek Mahkemesi sürece ilişkin atılacak adımların milletvekillerinin oyuna sunulması gerektiğine hükmetti.

4 Kasım

- Standard & Poor's, Türkiye'nin not görünümünü 'negatif'ten 'durağan'a yükseltti, “BB” seviyesindeki kredi notunu teyit etti.

12 Kasım

- TCMB tarafından banka nezdinde Türk lirası cinsinden tesis edilen zorunlu karşılıklara ödenen faiz/nema oranlarının, 1 Ocak 2017'den itibaren üç ayda bir ödeneceği ve bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının 400 baz puan eksiği olarak belirleneceği bildirildi.

- TCMB ayrıca, 1 Ocak 2017'den itibaren geçerli olmak üzere kredi kartı işlemlerinde uygulanacak aylık azami akdi faiz oranlarını Türk lirası için yüzde 1,84, yabancı para için yüzde 1,47, aylık azami gecikme faiz oranlarını ise Türk lirası için yüzde 2,34, yabancı para için yüzde 1,97 olarak belirledi.

17 Kasım

- Fed Başkanı Janet Yellen'ın senatoda yaptığı sunumda ''faiz artırımının görece yakın zamanda uygun olacağı'' açıklaması, faizlerin aralıkta artırılabileceğine dair 'açık bir ipucu' şeklinde değerlendirildi.

24 Kasım

- TCMB, küresel belirsizliklerdeki artış ve yüksek oynaklıklara bağlı olarak yaşanan döviz kuru hareketlerinin enflasyon görünümüne dair yukarı yönlü risk oluşturduğunu belirterek, faiz koridorunun üst bandında 25 baz puan, 1 hafta vadeli repo ihale faiz oranında 50 baz puan artırıma gitti. Ayrıca TCMB, yabancı para cinsi zorunlu karşılık oranlarını tüm vade dilimlerinde 50 baz puan aşağı çekti.

30 Kasım

- OPEC, petrol üretim seviyesini günlük 1,2 milyon varil düşürme kararı aldı. Katar Enerji ve Endüstri Bakanı Mohammed bin Salih es-Sede, 'Bütün üyelerin iş birliği ve anlayışıyla anlaşmaya vardık.' dedi.

2 Aralık

- Moody's, daha önce 2 Aralık'ta gerçekleştireceğini duyurduğu Türkiye'nin kredi notu gözden geçirme tarihini takvimden çıkardı

5 Aralık

- İtalya Başbakanı Matteo Renzi, senatonun yasama yetkisini törpülemeyi öngören anayasa reformuna ilişkin referandumda ''Hayır'' oylarının önde görünmesi sonrasında, istifa edeceğini açıkladı.

6 Aralık

- TCMB Başkanı Murat Çetinkaya 2017 Yılında Para ve Kur Politikası toplantısında döviz kurunun iktisadi temellerden belirgin şekilde kopması, finansal istikrara dair risk oluşması gibi durumlarda TCMB'nin kayıtsız kalmayacağı mesajını verdi.

7 Aralık

- İtalya Başbakanı Matteo Renzi istifa etti

8 Aralık:

- ECB, politika faizini yüzde 0'da, mevduat faizini yüzde eksi 0,40'ta ve marjinal fonlama faizini de yüzde 0,25'te sabit bıraktı. Mevcut varlık alım programına Mart 2017’ye kadar aylık 80 milyar avroluk, Nisan 2017’den Aralık 2017’ye kadar da aylık 60 milyar avroluk dilimler halinde devam etme kararı alan ECB, tahvil alım süresi ve miktarının gerektiği halde uzatılabileceği sinyalini verdi. Kararların ardından ECB Başkanı Mario Draghi de varlık alım programının parametrelerinde değişiklik yapıldığını, mevduat faizinin altında getirisi olan tahvillerin alımına izin verildiğini bildirdi.

12 Aralık:

- TÜİK, ulusal hesaplar konusunda AB yönetmeliklerine uygun olarak yapılan revizyon çalışmalarını tamamladı. Buna göre Türkiye ekonomisi, yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 1,8 küçüldü. Ekonominin 27 çeyrek süren büyüme serisi böylece kesintiye uğramış oldu.

- Türkiye'de geçen yıla ilişkin kişi başına Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH), cari fiyatlarla 29 bin 885 lira, dolar cinsinden 11 bin 14 dolar olarak revize edildi.

14 Aralık:

- Bu yıla 4 faiz artırımı öngörüsüyle başlayan Fed, faizleri 25 baz puan artırarak 2015'te olduğu gibi yılı tek faiz artışıyla tamamladı. Fed yetkililerinin gelecek yıl için daha önce 2 olan faiz artırım öngörüsü de 3'e yükseldi.

19 Aralık:

- Rusya'nın Ankara Büyükelçisi Andrey Karlov silahlı saldırıda hayatını kaybetti

20 Aralık:

- TCMB, bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını yüzde 8'de, faiz koridorunun üst bandını yüzde 8,50'de ve faiz koridorunun alt bandını yüzde 7,25'te sabit tuttu. Kurul, yakın dönemde küresel belirsizliklerdeki artışa bağlı olarak yaşanan döviz kuru hareketleri ve petrol fiyatlarındaki yükselişin enflasyon görünümüne dair yukarı yönlü risk oluşturduğunu belirterek, toplam talep gelişmelerinin bu etkileri sınırladığını bildirdi.

(Bitti)