Dzhelilov Açıklaması '1770'Li Yıllardan Sonra Kırım'dan 14 Bin Ermeni Göç Etti'

İlkadım Belediyesi tarafından düzenlenen “Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi” konulu 3. Uluslararası İlkadım Sempozyumu’na konuşmacı olarak katılan Kırım Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç.Dr. Leniara Dzhelilov, katılımcılara “Karadeniz Bölgesi’nde Ermeniler, 20. Yüzyılda Kırım’da Ermeni Diasporası” adlı sunumunu yaptı.

Akmescit’teki bazı mahallelerde az da olsa Ermeni ailelerin yaşadığını belirten Kırım Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç.Dr. Leniara Dzhelilov, “Eski kaynaklara baktığımız zaman ilk Türk Ermenilerin Kırım adasında oluşmasını 8. yüzyıla ait olduğunu görebiliyoruz. Daha sonra sayıları çoğalıyor. 1794 yılının bazı tarihi yazılarına baktığımız zaman Akmescit şehrinin Kırım’ın başkenti olarak biliniyor. Alman bir tarihçi, ‘Akmescit şehrinin geleneksel Türk Tatar şehrinin olduğunu biliyorum. Fakat bazı iç mahallelerde Ermeni ibadethanelerinin de olduğunu görüyorum’ diye kayıtlarda var. Yani bazı mahallelerde az da olsa Ermeni ailelerin yaşadığını görebiliyoruz” dedi.

1770’li yıllarda Kırım’dan 14 bin Ermeni’nin göç ettiğini belirten Dzhelilov, “1770’li yılların sonunda Rus Çarlığı idaresi Kırım’da yaşayan Ermenileri toplu halde buradan özü nehri boyuna göç ettiriyor. 1778 yılında Kırım’da bulunan birçok Ermeni Kilisesi, Manastırı sahipsiz kalıyor. Kırım’da Ermenilerin en büyük tarihi kilisesi Surp Haç Kilisesidir. Bu kilise 1997 tarihinde onarıldıktan sonra hem ibadete hem de müze olarak halka açıldı. 19. yüzyılın sonlarına kadar Kırım’da Ermeni kiliselerin ve manastırların bünyesinde okumuş insan kitlesi vardı. Kırım’da Ermeni kiliseleri vakıf topraklarına sahipti, eğitim verme hakları vardı, hayır için para toplama haklarına sahipti, devletle, yerli çarlık Rus hakimiyetiyle ilişkileri devamlı iyiydi. 1778 yılında Kırım’da yaşayan yerli Ortadoks halkları Kırım’dan Ukrayna topraklarına göç kararı aldı. O zamanlar Kırım, Osmanlı toprağıydı. Çarlık Rusya bunu Hıristiyan ahalinin kaygısını gidermek için yaptığını söylemişti. Osmanlı Kırım idaresine ekonomik olarak Ermeniler fayda getirmemesi için yerli Ermenileri, Ukrayna topraklarına göç ettiriyorlardı. Kırım’ın kadim yerlisi olan Grekler, biz bunlara Urumlar diyoruz. Çarlık Rus idaresinin bu kararına çok üzüldüler. Kırım’dan istemeyerek çıkmışlardır. Bu toplumun torunları Ukrayna’nın Mariupol şehrinde yaşıyorlar ve ana dilleri Türkçe’dir. O yıllarda toplam 14 bin kadar Ermeni göç ettiriliyor” diye konuştu.