Mardin’in Minyatürü Tarihi İlçe: Savur

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Mardin Valiliği ve GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı’nın desteğiyle Dicle Üniversitesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. İrfan Yıldız tarafından `Savur’daki Tarihi Eserler’ adıyla bir kitap hazırlandı.
Kitapta, Savur ve köylerinde bulunan 49 mimari eserin tanıtımı yapıldı. Kitapta, ilk olarak Savur’un coğrafi konumu ve tarihçesi kısaca anlatılırken, katalog bölümünde tarihi eserler hakkında bilgi veriliyor. Değerlendirme bölümünde ise yapılar, eldeki veriler ışığında bölgesel ulusal bağlamda benzerleri ile karşılaştırılmış. Sonuç bölümünde yapıların bölgesel ve ulusal bağlamdaki değerlerinden bahsedildikten sonra varılan sonuç belirtilmiş.
Dicle Üniversitesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. İrfan Yıldız, Savur’un kervan yollarının üzerinde stratejik olarak önemli bir yere sahip olduğunu belirterek, yazılı kaynaklarda ilk kez adına Asur kaynaklarında rastlanan Savur’da günümüze kadar birçok medeniyete ait izlerin görüldüğünü söyledi. Savur’un, Mardin’in bir minyatürü görünümünde olduğunu anlatan Yıldız, çalışması kapsamında Savur ilçe merkezinde ve köylerinde bulunan kaleler, manastırlar, kiliseler, camiler, mezar anıtları, köprüler, çamaşırhaneler, hanlar, evler, çeşmeler ve değirmenlerin incelendiğini dile getirdi.
Yıldız, “Kitapta Savur ilçe merkezinde ve köylerinde toplam 49 adet mimari eser tanıtılmıştır. Bu eserlerin çoğu Savur ilçe merkezinde, Sürgücü beldesinde, Dereiçi, Başkavak ve Hisarkaya köylerindedir. Eserler 2 kale, 3 manastır, 4 kilise, 1 şapel, 3 camii, 5 mezar anıtı, 3 köprü, 8 çamaşırhane, 4 han, 9 ev 1 çeşme ve 6 değirmendir.” diye konuştu.

ANADOLU’NUN ENDER ESERİ: TARİHİ ÇAMAŞIRHANELER
Savur Eski Camii’nin merkezî bir avlunun etrafında cami-medrese odaları-revaklar şeklinde bir düzenleme göstermesi bakımından dikkat çekici olduğunu dile getiren Yıldız, “Savur`da bulunan ve bölgedeki diğer yerleşim yerlerinde pek rastlanılmayan Anadolu’daki ender örneklerden olan çamaşırhaneler farklı bir yapı grubu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunlar hem aileler için yapılan küçük boyutlu yapılar hem de halk için yapılan büyük boyutlu eserler olarak inşa edilmiştir. Çamaşırlar yıkamak için yapılan büyük boyutlu mekanın yanında yıkanma için küçük odalar da mevcuttur.” şeklinde konuştu.
Savur’daki tarihi eserler içerisinde evlerin de önemli bir yer tuttuğunu dile getiren Yıldız, mahalli ustaların ellerinden çıkan süslemeli taş yapıların Savur evleri mimari ve süsleme özellikleri ile Mardin evleriyle benzerlik gösterdiğini kaydetti. Yıldız, Savur’daki Hacı Beg Konağı ve Mecit Kaya evleri süslemeleriyle dikkat çektiğini kaydetti.

YILDIZ: SAVUR’DAKİ HANLAR ANA KAYANIN YONTULMASIYLA YAPILMIŞ
Savur’da bulunan hanların, ana kayanın yontulmasıyla inşa edilmiş olmaları bakımından, inşa tekniği ve mimari formları bakımından Anadolu’daki diğer hanlardan tamamen farklı olduğunu dile getiren Yıldız şunları söylerdi:
“İlçede bulunan Savur ve Hisarkaya kaleleri Roma döneminde inşa edilen önemli kalelerdir. Özellikle Dereiçi (Kıllıt) Köyündeki Süryani kilise ve manastırlar dikkat çekicidir. Köy merkezinde Süryanilerin üç mezhebine ait (Ortadoks, Katolik, Protestan) kiliseler mevcutur. Savur’daki mimari eserlerde en çok taş malzeme kullanılmış bunun yanında ahşap ve tuğla malzemeye de yer verilmiştir. Süslemeler taş süslemeler olup, geometrik, bitkisel, mukarnas ve yazı karakterlidir. İlçedeki mimari eserlerde Güney Sanatının yanı sıra bölgesel ve yöresel özelliklerde göze çarpmaktadır.”