Evliya'nın izinde Balkanlar ve Avrupa
17. yüzyılın büyük seyyahı Evliya Çelebi, bu yıl 400. doğum yılı nedeniyle bütün dünyada anılıyor.
20 yaşında gördüğü bir rüyadan etkilenerek seyahatler yapmaya başlayan ve gezip gördüğü yerler hakkında notlar alan 17. yüzyılın büyük seyyahı Evliya Çelebi, bu yıl 400. doğum yılı nedeniyle bütün dünyada anılıyor. Geçtiğimiz yıl 2010 Avrupa Kültür Başkenti projeleri arasında başlatılan ve bu yıl tamamlanarak yayımlanan Evliya Çelebi'nin İzinde adlı kitapta, Evliya'nın Balkanlar ve Avrupa kıtasındaki seyahatlerinde uğradığı şehirlere yer veriliyor. 2010 Avrupa Kültür Başkenti etkinleri kapsamında, Altın Yollar konsepti içinde Özdem Petek'e ait olan projeyi gazeteci-yazar Hülya Vatansever kaleme aldı. Kitabın fotoğrafları da Serkan Taycan'a ait. Ayrıca yine kitabın sonunda Semih Poroy da çizgileri ve özel notlarıyla renkli bir Evliya Çelebi'nin İzinde bölümü hazırlamış. Kitabın yazarı Hülya Vatansever "Evliya'nın anlattığı pek çok yer bugün hâlâ aynı şekilde korunuyor," diyor.
- Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi, bugüne kadar hep Anadolu ekseninde gündeme geldi. Balkanlar ve Avrupa süreci için nasıl bir ön hazırlık yaptınız?
- Altın Yollar, 2010 Avrupa Kültür Başkenti etkinleri kapsamında, Özdem Petek'e ait bir proje. Özdem, eski seyyahların yerini bugün sanatçıların aldığını ve kültür alışverişinde sanatçıların önemli rol oynadığına inanıyor. Dolayısıyla hem Türkiye'nin farklı coğrafyalarda kültürel zenginliklerini tanıtmak hem de geçtiğimiz bölgeleri ve günümüz değerlerini buradaki meraklılarına aktarmak, bu projenin çift yönlü bakışını oluşturuyor. Çünkü yolculuklarda gidilen her şehirde, Üç Kadın adlı müzik grubu, Türkiye'de konuşulan farklı dillerin türkülerinden oluşan konserler verdi ve büyük ilgi gördü. Evliya Çelebi'nin İzinde Balkanlar seyahatinde, tam dokuz ülke, 19 şehir dolaştık ve gittiğimiz her yerde, konserlerin yanı sıra, belgesel çalışması da yapıldı. Seyahatler sonunda her proje, bir kitap, fotoğraf sergisi ve belgesel çalışmalarına dönüştürüldü.
- Yolculuk rotası tamamen Evliya'nın notlarıyla mı çizildi?
- Rotayı Özdem Petek çıkardı. Bütün kitapları okuyup incelemiş; Evliya Çelebi'nin yazdıklarında şehirlere verdiği önem derecesine göre de bir rota çıkarmış. Ayrıca konser ve etkinlikler sebebiyle de gidilen her şehrin yetkili birimleriyle çok önceden bağlantı kurulmuş. Bu yüzden gittiğimiz her yerde, bizi ilgi ve merakla karşıladılar. Biz bu yolculuğu otobüsle yaptık. Yaklaşık 20 kişilik bir ekiptik. Balkanlar'da Evliya Çelebi'nin geçtiği ve kitabında anlattığı yerleri ziyaret ettiğimiz bir rota çizilmişti.
EVLİYA ÇELEBİ SOKAĞI
- Evliya'yı en çok neresi etkilemiş?
- Evliya Çelebi çok severek ve mutlu olarak gezdiği için, gördüğü her yerden etkilenecek güzellikler bulabiliyor. Ama hatırımda kalanlar; Sofya'daki Hüdavendigar Camii'nin minaresi için; 'En güzel minareli cami,' diye yazmış, gerçekten de Mimar Sinan'ın eseri olan bu caminin minaresinde çok hoş bir taş işlemeciliği var. Tabii ki Mostar Köprüsü, Evliya Çelebi'nin en etkilendiği yerlerin başında geliyor. Belgrad Kalesi, Saraybosna Çarşısı, (Ayrıca Saraybosna'da Evliya Çelebi Sokağı var) Prizren'in suları, 'Kralların hasretlik çektiği,' dediği Pecs kenti, Viyana'nın katedrali Evliya Çelebi'nin uzun uzun anlattığı yerler.
- Gezdiğiniz yerlerde konuştuğunuz kişiler Evliya Çelebi'yi tanıyorlar mı?
- Evliya Çelebi'nin 400. doğum yılı olduğu için, tanıyanların sayısı, sanırım eskiye oranla bugün daha çoktur. Bizimle röportaj yapan gazeteci ve televizyoncular, görüştüğümüz kültür-sanat yetkilileri ve sanatçılar elbette tanıyorlardı. Aslında herkesin içinde biraz Evliya Çelebi olmak, her şeyi olduğu gibi bırakıp, merakla, heyecanla dünyayı dolaşmak arzusu var tabii. Bu yüzden de daha çok ilgilerini çekiyor. Bir de Pecs'te akademisyenlerin edebi değer olarak Evliya Çelebi üstüne tezler hazırladıklarını öğrendim.
PROJEDE SON HALKA
Evliya Çelebi'nin İzinde, 2010 Avrupa Kültür Başkenti kapsamında düzenlenen Altın Yollar projesinin son halkası. Altın Yollar projesinde ünlü gezginlerin rotasını takip eden kitaplar yer alıyor. Projedeki diğer kitaplar, Jules Verne'in İzinde Karadeniz ve Piri Reis'in İzinde Akdeniz. Bu üç seyahati belgeleyen yayınlara bir giriş niteliği taşıyan Avrupa ile Karşılaşmalar kitabıysa projenin kavramsal çerçevesine ışık tutuyor.