Kurban Bayramınız kutlu olsun
Son hazırlıklar tamamlandı ve kılınacak bayram namazının ardından kurbanlıklar, Allah'a adanacak!
Akıllı, hür, mukim ve dini ölçülere göre zengin sayılan mümin, ilâhî rızayı kazanmak gayesiyle kurbanını keser. Böylece hem maddi durumu yetersiz olup kurban kesemeyenlere yardımda bulunmuş, hemde Cenab-ı Hakka yaklaşmış olur.
Kurban ibadeti, İslam toplumlarının şiarı sayılan ibadetlerden biri olarak asırlardan beri yerine getirilmektedir. Kurban, bir Müslüman’ın gerektiğinde bütün varlığını Allah yolunda feda etmeye hazır olduğunun bir nişanesidir.
Kurban Hanefi mezhebine göre vacip, diğer mezheplere göre ise sünnet-i müekkededir. Dini kaynaklarda Peygamber efendimizin kurbanını daima kestiği ifade edilmektedir.
KURBANIN DİNİ DAYANAĞI NEDİR?
Genel anlamda kurbanın bir ibadet olduğuna dair Kur’an-ı Kerim’de birçok ayet yer almaktadır. Hz.İbrahim’in oğlu Hz.İsmail’in yerine, Allâh tarafından bir kurbanın verildiği açıkça bildirilmektedir.
Ayetlerde zikredilen hayvan kesiminin ibadet amaçlı birer uygulama olduğu açıktır. Bu amaçla kesilen hayvanların, et ve kanlarının Allah’a ulaşamayacağının, asıl olanın ihlâs ve takva olduğunun vurgulanması kurban kesmenin ibadet olduğunun açık göstergesidir.
KURBAN KESMENİN AMACI?
Kurban ibadetinin asıl amacı Allah’ın rızasını kazanmak ve O’na yakınlaşmayı arzu etmektir. Kurban kesen, bu ibadetiyle Allah’a yaklaşmış ve O’nun hoşnutluğunu kazanmış olur. Kurban, aynı zamanda bir sosyal yardımlaşma ve dayanışma örneğidir. Kesilen kurbanlardan maddi olarak daha çok yoksullar yararlanır. Görüldüğü gibi bu ibadetin ruhunda Hakka yakınlık ve halka fedakârlıkta bulunma anlayışı vardır. Kurban; -fıkhi hükmü ne olursa olsun- Müslüman toplumların simgesi ve şiarı sayılan ibadetlerden biri olarak asırlardan beri dini hayatımızda önemli bir yer tutmaktadır. Kurban, bir Müslüman’ın bütün varlığını gerektiğinde Allah yolunda feda etmeye hazır olduğunun sembolik bir ifadesidir.
İslam Dini; ferdi, ruhi-derûni hikmetlere ve insanî erdemlere ulaştırmayı öngörürken; toplumlar için, birleştirici ve bütünleştirici bazı emir ve uygulamalar da getirmiştir. İslam dininin bu üstün özelliği, zekât, hac ve kurban gibi sosyal boyutlu malî ibadetlerde, daha belirgin olarak ortaya çıkmaktadır. Bu ibadetler başlangıçtan bütün Müslüman toplumlarda, genel esasları ve özü hiç bir değişikliğe ve müdahaleye uğramadan devam etmiş ve yeni nesillere intikal ettirilmiştir.
KURBAN NE ZAMAN KESİLİR?
Kurban, kurban bayramının ilk üç gününde kesilir. Kurban kesim vakti, Bayram namazı kılınan yerlerde, bayram namazı kılındıktan sonra, bayram namazı kılınmayan yerlerde ise sabah namazı vakti girdikten sonra başlar. Bayramın üçüncü günü güneş batıncaya kadar devam eder. Bu süre içinde gece ve gündüz kurban kesilebilir. Ancak kurbanların gündüzleri kesilmesi uygundur. Bayramın birinci günü kesmek daha faziletlidir.
Şafii mezhebine göre ise kurban bayramın dördüncü günü de kesilebilir.
Kurban edilecek hayvana acı çektirilmemeli ve eziyet verilmemelidir. Hayvanlar ehil kişiler tarafından kesilmeli ve kesim işlemi süratli bir şekilde yerine getirilmelidir. Ayrıca, çevre temizliği için gerekli tedbirler alınmalıdır. Hayvanların, birbirlerinin kesimini görecek şekilde yan yana bulundurulmamalarına özen gösterilmelidir.
KURBAN KESİLİRKEN HANGİ DUALAR OKUNMALI?
İster kurban niyetiyle olsun ister başka bir amaçla olsun hayvan kesilirken besmele çekilmesi gerekir. Hayvanın kesimi esnasında besmele kasten terk edilirse o hayvanın eti yenilmez. Ancak kasıtsız ve unutularak besmele çekilmezse bu hayvanın eti yenilir.
İYİ KAVURMA NASIL YAPILIR?
Türkiye Aşçılar Federasyonu ve Sheraton Ankara Oteli Başaşçısı Zeki Açıköz, asistanlarıyla birlikte kurban etiyle pişirilecek lezzetli bir kavurmanın nasıl olacağını ve püf noktalarını anlattı.
Türk geleneklerinde çok özel ve farklı bir öneme sahip olan bayram sofraları, ailelerin, dostların ve komşuların bir arada bulunduğu, uzun bayram sohbetlerinin yapıldığı ve özellikle aile büyüklerinin kendi çocukluklarında yaşadıkları bayram anılarını anlattıkları özel anların ve farklı bir atmosferin yaşandığı mekanlar olma özelliğini hala koruyor.
Kavurmanın, gövdedeki aynı bölgeden kesilmiş etlerle yapılması gerektiğini vurgulayan Açıköz, ''Kurban Bayramı'nda geleneksel yemeklerden olan kavurmanın lezzetli olması için etin dinlendirilmesi gerekir. Ancak, bayramda böyle bir imkan olmadığı için etin, hayvanın aynı bölgesinden kesilip, hiç yağ eklemeden kendi yağında pişirilmesi lezzetini artıracaktır'' diye konuştu.
İYİ KAVURMA NASIL YAPILIR?
Açıköz, kuzu kavurma ve dana kavurmanın ayrı ayrı püf noktalarını ve tarifini şöyle açıkladı:
''Kuzu eti kavurması: Tencereye kuzu etlerini atıp, 1 adet soğanı hiç doğramadan bütün olarak etlerin arasına koyuyoruz. Etlerin pişme süresi uzun olduğu için soğanları küçük küçük doğramak yerine büyük soğan koyuyoruz. Çünkü soğanlar küçük küçük doğrandığı takdirde dağılır. Bayram kavurmalarının içine çok malzeme girmez o nedenle soğan lezzet verir. Daha sonra kuzunun kuyruk yağı veya iç yağından biraz ilave edilir. Bir iki dakika harlı ateşte kavurduktan sonra ocağı kısık ateşe alıp, yaklaşık 45 dakika pişirdikten sonra, son aşamada tuz, karabiber ve kekik ilave ederek, bir iki dakika daha kavrulduktan sonra pilavla servis yapılır.
Dana eti kavurması: Dana etiyle kavurmayı yaparken, önce tencereye yağ konulur ve yağ eridikten sonra etler ilave edilir. Hiç bir şekilde etin kendi yağının dışında yağ ilave etmiyoruz. Yine dana kavurmanın içerisine bir adet bütün soğanı koyup, yüksek ateşte bir kaç dakika kavurduktan sonra, kuzu kavurmadan farklı olarak bir bardak su ilave edip, kısık ateşte bir saat pişiriyoruz. Kavurma piştikten sonra tuz, karabiber ve kekikle karıştırarak, pilavla servis yapılır.
Etlerin, ilk aşamada kızgın ateşte kavrulmasının nedeni, kızgın ateşte kenarından kabuk bağlarsa et suyunu dışarı ve böylece sert olmaz, daha yumuşak ve daha lezzetli olur. Baharat olarak sadece tuz, karabiber ve dağ kekiği kullanılır. Et yemeklerinde tuzun servise yakın atılmasının nedeni ise etin sertleşmemesidir.''
İKRAMLAR TADIMLIK YAPILMALI
Kavurmanın yanısıra bayramda kurban etlerinden çeşitli et yemekleri yapıldığını, bunun dışında sakatatların da tüketildiğini dile getiren Açıköz, ancak, yemek, tatlı ve içecek ikramlarında dikkat edilmesi gereken noktalar olduğunu dile getirdi.
Açıköz, ikramların küçük tabaklar içinde tadımlık şeklinde hazırlanması gerektiğini, çünkü bir çok ziyaret gerçekleştiren misafirlerin, gittikleri her yerde sunulan yemekleri yemek zorunda kaldıklarını vurgulayarak şöyle konuştu:
''Bayram ziyareti için gidilen evlerde tatlı, kavurma, pilav ve içecek ikramları yapılır. Her gittiğiniz yerde birer lokma yediğiniz zaman toplamda bir öğün yapar. Eve gelen misafirlere çok ısrar etmeden, servislerin küçük parçalar halinde sunulması gerekir. Hatta iki kişiye bir tabakta yiyecek ikramı yapılabilir. Bir insanın sofrada yeme kapasitesi 450 gram ile 600 gramdır. Bir insanın bayramda 10 evi ziyaret ettiğini düşünürsek, 650 gramın üzerinde yemek yemiş oluyor. Bu da çok rahatsızlık verir ve sağlık sorunlarına yol açar. O nedenle porsiyonlar ve ikramlıklar küçük yapılmalı.''
EN SAĞLIKLI ET TÜKETİMİ İÇİN...
Kurbanlık hayvan kesiminde uygun hijyenik koşullar sağlanmaz, veteriner kontrolü olmazsa salmonella, şarbon gibi hastalıkların bulaşma riski artar. Etin bekletilmeksizin aynı gün pişirilmesi, rigor denen ölüm sertliğini beraberinde getireceği için hem etin pişmesinde hem de sindirimde sıkıntı yaratır. Özellikle mide ve barsak sorunu yaşayanlar buna dikkat etmeli.
HANGİ ETLER TERCİH EDİLMELİ?
Yağlı etin doymuş yağ ve kolesterol içeriğinin fazla olması nedeniyle az yağlı veya yağsız et tercih edilmeli. Bu tercih, kalp damar ve tansiyon hastalığı olanlar için de en sağlıklı seçim. Özellikle kurban bayramında sakatat ve kuyruk yağı tüketilmemesine özen gösterilmeli.
DOĞRU TEKNİKLE PİŞİR BESİN DEĞERİNİ KORU
Kırmızı et içerdiği demir, magnezyum, çinko, fosfor, folik asit, B6 ve B12 ile iyi kaliteli hayvansal bir proteindir. Ancak doğru pişirme yöntemi tercih edilmezse besin ögesi kayıpları olur. Haşlama, ızgara veya fırın en sağlıklı pişirme yöntemidir. Kızartma veya kavurmadan özellikle kaçınılmalıdır.
Et hazırlamada kullanılan kesme tahtaları sebze ve meyve hazırlamada kullanılandan farklı olmalı. Çünkü çiğ et kesme tahtasına bulaşabilecek bakteriler ve toksinler çiğ tüketilecek salatayla sindirim sistemine geçer.
Etin ateşe doğrudan temasını sağlayacak pişirme yöntemleri kansorejen ögelerin oluşumuna neden olurken folik asit, B6 ve B12 vitaminlerinde kayba yol açar. Etin içi ve dışı iyi pişmiş olmalı, çiğ kalması, hem sindirim sistemi parazitlerine hem de besin zehirlenmelerine neden olabilir. Etin gözle göremediğimiz yağ içeriğinin yüksek olması nedeniyle pişirirken ayrıca yağ eklenmemeli.
KUBRAN ETİ NASIL SAKLANMALI?
Et büyük parçalar halinde değil, tek pişirimlik ve küçük parçalar halinde, kuşbaşı veya kıymalık olacak şekilde temiz poşetlerde saklanmalı. Buzdolabının buzluk kısmı veya derin dondurucu saklama için uygundur. -4 derecede 2 hafta, -18 derecede daha uzun bir süre saklanabilir. Buzluktaki et pişirileceği zaman çözdürme işlemi kalorifer üzerinde, sıcak su altında değil, buzdolabının alt rafında yapılmalı. Çözdürülen et hemen kullanılmalı çünkü bekleyen veya tekrar dondurulan et zehirlenmelere neden olabilir.
ŞERBETLİ DEĞİL SÜTLÜ TATLILARI TERCİH EDİN
Bayramda kan şekerinde ani iniş ve çıkışlara neden olan tatlıların aşırı tüketiminden kaçınılmalı, şerbetli hamur tatlıları değil, sütlü ve meyveli tatlılar tercih edilmeli. Bayram günleri tükettiğimiz etin yanı sıra diğer yiyeceklere de dikkat etmeliyiz. Taze bir salata veya bir bardak taze portakal suyunun sofrada bulunması etteki demirin vücutta kullanılabilirliğini arttırır.
Et ile beraber makarna veya pilav gibi işlenmiş ürünler yerine bulgur, kepekli makarna tercih edilmeli. Kolalı gazlı içecekler yerine ise yoğurt, ayran tercih edilerek dengeli beslenme sağlanabilir.
BAYRAM SÜRESİNCE BUNLARA DİKKAT EDİN
Mutlaka 3 öğün yemek yiyin. İkramlardan küçük miktarlarda tüketin. Ziyaretlerde açık çay tercih edin ve günde 1 fincandan fazla kahve içmeyin. Şekerleme ve tatlılardan mümkün olduğunca uzak durun. Kebap, kuzu şiş, pirzolayı yavaş ve düşük ısıda pişirin. Mutlaka yanında çoban salata veya taze nane-maydanoz tüketin.
Kavurma ve kızartmadan uzak durun. Bol taze sebze ve kabuklu meyve tüketin. Günde 6–7 su bardağı ılık su tüketin. Tatili değerlendirerek bol fiziksel aktivite yapın.
EN SAĞLIKLI ET YEMEĞİ ÖRNEĞİ
Bayramda beslenme önerilerini böyle sıralayan Selahattin Dönmez, sağlıklı et yemeği için bir de tarif verdi. İşte Dönmez'in tercihi:
"İri kuşbaşı halinde doğranmış yağsız kırmızı eti iyice yıkadıktan sonra çelik tencereye koyun, kısık ateşte suyunun çekilmesini sağlayın. Kıyılmış kuru soğanı, az miktarda tuzu, ince dilimler halinde kesilmiş yeşil ve tatlı kırmızı biberi pişen etin üzerine ilave edin. Çok az karabiber, kimyon ve tuz ile iyice pişirin. İndirmeye yakın küpler halinde kesilmiş domatesle 2–3 dakika çevirin ve ince kıyılmış bol taze maydanoz ile servis edin."