Haftanın Tarihine Bakış

10.2011 - Mustafa Kemal Paşa, 28 Ekim 1923 gecesi, Çankaya Köşkü`nde arkadaşlarıyla bir araya geldiği yemekte, aydınlık sabaha işaret etti: ``Yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz.`` Onun, ``ilelebet payidar kalacaktır`` dediği ``Cumhuriyet``, 29 Ekim`de Mecliste ``Yaşasın`` sesleriyle kabul edildi

İlk toplantısını 23 Nisan 1920`de yapan TBMM`nin kabul ettiği 1921 Anayasası`nın ``Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir`` denilen birinci maddesi, açıkça belirtilmese de ``cumhuriyet`` rejiminin habercisiydi. Ancak ``cumhuriyeti`` kabul etmek, 16 Nisan 1923`te görevini tamamlayan Birinci Meclise değil, 11 Ağustos 1923`te toplanan İkinci Meclise nasip olacaktı

İkinci Meclis, Başkanlığa Mustafa Kemal Paşa`yı, ikinci başkanlığa Ali Fuat (Cebesoy) Paşa`yı seçti; Başbakanlığa Ali Fethi (Okyar) getirildi. Ancak, Atatürk`ün ``Nutuk``ta da işaret ettiği gibi, Mecliste oluşan muhalif grup, Bakanlar Kurulunun işlerini yürütmesine engel çıkarıyordu. Bu ortamda 13 Ekim 1923`te Ankara`nın başkent olması kabul edildi

Eleştirilerin yoğunlaşması üzerine Mustafa Kemal başkanlığında 25 Ekim`de toplanan Bakanlar Kurulu, istifa etmeyi ve yeni hükümette hiçbir görev almamayı benimsedi. Bakanların istifaları 27 Ekim`de Mecliste okundu. Ancak Meclis, yeni bakanlar kurulu için oluşturulan listeler üzerinde anlaşma sağlayamadı. Uzun süredir ``cumhuriyet`` düşüncesini içinde barındıran Mustafa Kemal, bu siyasi bunalım üzerine, zamanın geldiğine karar verdi. Yakın çalışma arkadaşlarını, 28 Ekim akşamı Çankaya`da yemeğe çağıran Mustafa Kemal, onlara aydınlık geleceğin müjdesini verdi: ``Yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz.`` Mustafa Kemal ve yemekten sonra kalmasını istediği İsmet (İnönü) Paşa, cumhuriyetin ilanına ilişkin anayasa değişikliği üzerinde çalıştılar

Halk Fırkası, 29 Ekim`de yaptığı toplantıda, Mustafa Kemal`i hükümet bunalımını çözmekle görevlendirdi. Mustafa Kemal de cumhuriyetin ilanına yönelik anayasa değişikliği önergesini açıkladı

Halk Fırkası Meclis Grubunda ve sonra TBMM Genel Kurulunda, anayasanın 1`inci, 2`nci, 10`uncu, 11`inci ve 12`nci maddelerinin değiştirilmesinin kabul edilmesiyle ``Cumhuriyet`` resmen ilan edildi. ``Yaşasan Cumhuriyet!`` nidaları, TBMM Genel Kurulunun duvarlarında yankılandı

-BELLİ BAŞLI ÖTEKİ OLAYLAR- 24 EKİM 1857- İlk futbol kulübü, İngiltere`de Cambridge Üniversitesinde kuruldu

1904- New York Metrosu açıldı

1929- New York Borsasında hisse senetleri düştü. Bu çöküş sürecini izleyen bunalım, dünya dış ticaretinde ciddi bir daralma yarattı

Kriz, Türkiye`yi de etkiledi

1935- I. Belediyeler Kongresi başladı

1939- Naylon çoraplar, ilk kez Wilmington`da satışa sunuldu

1945- Birleşmiş Milletler Antlaşması yayınlandı ve BM kuruldu

1956- Sovyetler Birliği, Macaristan`ı işgal etti

1964- ABD`li sivil haklar savunucusu Martin Luther King`e, Nobel Barış Ödülü verildi

1966- CHP`nin 18. Kurultayı ``Ortanın solu`` görüşünü savunanların zaferiyle sonuçlandı. Zonguldak Milletvekili Bülent Ecevit, Genel Sekreterliğe getirildi

1969- Şair Behçet Kemal Çağlar 61 yaşında öldü

1975- Türkiye`nin Paris Büyükelçisi İsmail Erez ve şoförü, Ermeni teröristlerce öldürüldü

1976- Ses sanatçısı Sevinç Tevs 46 yaşında öldü

1992- Türkiye`nin ilk özel hava alanı olan ``Hezarfen``, İstanbul Büyükçekmece`de hizmete girdi

1996- Vehbi Koç`un cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığı`ndan çalındı

2007- Fatih Sultan Mehmet`in İtalyan ressam Gentile Bellini tarafından yapılan ve yakın zamanda İngiltere`deki ünlü National Galeri`de de sergilenen portresi, Sotheby`s müzayede evinde yapılan açık artırmada 468.500 sterline alıcı buldu

2009- Türkiye`de ilk kez bir kişi H1N1 virüsünden öldü

25 EKİM 1917- Lenin önderliğindeki Bolşevikler gücü tamamen ele geçirdi

1924- Sosyolog ve yazar Ziya Gökalp 49 yaşında öldü

1937- Başbakan İsmet İnönü istifa etti. Aynı gün Celal Bayar`ın kurduğu hükümet açıklandı

1946- Serbest Güreş Milli Takımı, İsveç`te Avrupa Şampiyonu oldu

1947- Sovyetler Birliği, BM`de, Kars ve Ardahan`ı istedi

1957- Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu İstanbul`da açıldı

1960- Küba, tüm Amerikan iş yerlerini devletleştirdi

1971- Çin Halk Cumhuriyeti, Birleşmiş Milletler`e alındı

1981- Türkiye`nin Roma Büyükelçiliğinde görevli ikinci katip Gökberk Ergenekon, ASALA teröristlerinin saldırısına uğradı; üç kurşun yarası aldı

1984- Hepatit virüsü bulundu

26 EKİM 1461- Trabzon, Fatih Sultan Mehmet komutasındaki Osmanlı güçlerince teslim alındı

1730- Osmanlı`da ayaklanma başlatan Patrona Halil ve arkadaşları idam edildi

1863- Uluslararası Kızıl Haç organizasyonu Cenova`da kuruldu

1905- Kuzey Avrupa ülkeleri Norveç ve İsveç ayrıldı

1922- İsmet İnönü, Lozan Konferansı öncesinde Dışişleri Bakanlığı görevine getirildi

1923- Türk Milli Futbol Takımı, ilk maçında Romanya ile 2-2 berabere kaldı

1924- Kazım Karabekir Paşa, Birinci Ordu Müfettişliğinden ayrıldı; artık milletvekili olarak çalışacağını bildirdi

1933- Cumhuriyetin 10. yılı dolayısıyla Genel Af Kanunu çıkarıldı

1936- 16 yaşındaki ressam Turgut Cansever, ilk resim sergisini açtı

1938- Du Pont, ilk sentetik naylon fibere adını verdi

1961- Cemal Gürsel Cumhurbaşkanı seçildi

1966- Kuzey Atlantik Konseyi, NATO karargahını Brüksel`e taşımayı kararlaştırdı

1967- Şair, yazar Ali Cenap Yöntem 80 yaşında öldü

1974- Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Fahrettin Altay 94 yaşında İstanbul`da öldü

1975- Enver Sedat, ABD`ye resmi ziyarette bulunan ilk Mısır Devlet Başkanı oldu

1984- Türkiye Cumhuriyeti tarihinde ilk kez bir bakan azledildi

Maliye ve Gümrük Bakanı Vural Arıkan, istifa etmeyince, Başbakan`ın önerisi üzerine Cumhurbaşkanı tarafından görevden alındı

1991- Türk Silahlı Kuvvetleri, Irak sınırından girerek operasyon başlattı

1994- İsrail İle Ürdün arasındaki 46 yıllık savaşa son veren tarihi barış anlaşması; iki ülke arasındaki sınırda, 5 bin kişinin katıldığı gösterişli bir törenle imzalandı

2008- THY, 1991 Körfez Savaşı`nda durdurduğu Bağdat seferlerine 17 yıl aradan sonra tekrar başladı

27 EKİM 1492- Kristof Kolomb Küba`yı keşfetti ve İspanya adına el koydu

1913- Mustafa Kemal, Sofya Ataşemiliterliği görevine atandı

1922- Müttefikler Ankara ve İstanbul hükümetlerine Lozan`da konferans toplanması çağrısı yaptı

1978- Nobel Barış Ödülü`nü Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat ve İsrail Başbakanı Menahem Begin paylaştı

1982- Çin, nüfusunun 1 milyarı aştığını açıkladı

1996- Yeni Trafik Kanunu yürürlüğe girdi

1999- Parlamento oturumu sırasında otomatik silahlı kişilerce yapılan saldırıda Ermenistan Başbakanı Vazgen Sarkisyan ve sekiz üst düzey yetkili öldü

2006- Milletvekili Seçimi Kanunu`nda yapılan değişiklikle milletvekili seçilme yaşı 30`dan 25`e indirildi

2006- Karikatürist Semih Balcıoğlu 78 yaşında vefat etti

2010- Arjantin`in eski Devlet Başkanı Nestor Kirchner, 60 yaşında öldü

28 EKİM 1886- Özgürlük Anıtı, Fransızların armağanı olarak New York`ta dikildi

1923- Mustafa Kemal Paşa, Çankaya Köşkü`nde verdiği akşam yemeğinde, ``Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz.`` dedi

1927- Türkiye`de ilk nüfus sayımı yapıldı. Nüfusun 13 milyon 648 bin 270 kişi olduğu açıklandı

1937- Başbakan İsmet İnönü, Ankara`da paraşüt kulesinin açılışını yaptı

1938- Ankara Radyosu hizmete girdi

1962- Küba Füze Krizi: Sovyetler Birliği lideri Nikita Kruşçev, Küba`daki füze üslerini kaldıracaklarını açıkladı

1977- Karikatürcü ve çizgi roman çizeri Ratip Tahir Burak 73 yaşında İstanbul`da öldü

1993- Hakkari, Üzümlü Jandarma Sınır Bölüğü`ne saldıran teröristlerden 57`si öldürüldü. Çatışmada 10 er şehit oldu

1998- Esenboğa Havalimanı, tarihinde ilk kez aynı gün 13 cumhurbaşkanı ağırladı. Yabancı ülke cumhurbaşkanları, Cumhuriyetin 75. Yılı törenleri için başkente geldiler

2005- Eski Ankara Üniversitesi Rektörü ve eski Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Tahsin Özgüç 89 yaşında vefat etti

29 EKİM 1863- İsviçreli Henri Dumant Kızılhaç`ı kurdu

1911- Amerikalı gazeteci Joseph Pulitzer, Güney Carolina`da öldü

1923- Cumhuriyet ilan edildi. Mustafa Kemal Paşa Cumhurbaşkanı seçildi

1924- Milletler Cemiyeti Konseyinde, Türk-Irak sınırı, Musul`u Irak`ta bırakacak biçimde saptandı

1930- Ankara`daki Cumhuriyet Bayramı törenlerine Yunanistan Başbakanı Venizelos da katıldı

1933- Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, coşkuyla kutlanan Cumhuriyetin 10. Yılı`nda ünlü nutkunu okudu

1961- İlk Türk yapımı otomobil ``Devrim``, Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel`e armağan edildi. ``Devrim``in deneme sürüşü, yetersiz benzin konulması yüzünden başarısızlıkla sonuçlandı

1987- Cumhuriyetin 64. yılında yerli yapım F-16 uçağı uçtu

1992- Kazakistan ve Türkmenistan, ilk büyükelçiliklerini Ankara`da açtı

1998- THY`nin Adana Ankara seferini yapan Boeing 737 tipi uçağı, 33 yolcu ve altı kişilik mürettebatıyla kaçırıldı

Uçağı kaçıran Erdal Aksu, ölü ele geçirildi. Bu kişinin, Diyarbakır`da 4 öğretmeni katletmekten aranan terörist olduğu belirlendi

1998- ABD`li astronot John Gleen 36 yıl aradan sonra 77 yaşında, Discovery mekiğiyle yeniden uzaya gitti

2007- Dünyanın en büyük yolcu uçağı Airbus A-380, İstanbul Atatürk Havalimanı`na indi

30 EKİM 1757- Sultan III. Mustafa tahta çıktı

1873- Teodor Kasap tarafından çıkarılan mizah gazetesi ``Hayal`` yayımlanmaya başlandı

1905- Aspirin ilk kez satışa sunuldu

1918- I. Dünya Savaşı`ndan yenik çıkan Osmanlı devleti ile galip devletler arasında Mondros Mütarekesi imzalandı

1918- Çekoslovakya`da cumhuriyet ilan edildi

1923- Mustafa Kemal Paşa, Başbakanlığa İsmet (İnönü) Paşa`yı atadı

1937- Ankara Gar binası törenle açıldı

1973- Boğaziçi Köprüsü, Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından açıldı

1974- Boksör Muhammed Ali yeniden ağır sıklet şampiyonu oldu

1980- Bülent Ecevit, CHP Genel Başkanlığından istifa etti

1983- Erzurum ve Kars`ta meydana gelen depremde 1.330 kişi öldü

1984- Mürted`de uçak fabrikasının (TAI) temeli atıldı

1993- Eski TDK Genel Yazmanı Ömer Asım Aksoy 95 yaşında öldü

(EKİP-SÜF-EHK)