Abd Tarihindeki Büyük Eylemler
Mehmet Toroğlu - ABD`de geçen ay New York`ta başlayan ve ülke geneline yayılan ``Wall Street`i işgal et`` eylemleri, ülkede geniş yankı bulmaya devam ediyor.
New York`ta finans merkezi olarak bilinen ``Wall Street``i, ülkedeki gelir dağılımı dengesizliğini, işsizliği ve ekonomik politikaları protesto eden göstericiler, ABD tarihindeki önemli eylemlerden birine daha imza attılar
Ülkede bugüne kadar, kadın haklarından siyahlara karşı ayrımcılığa son verilmesi taleplerine, eşcinsel haklarından işçi hakları ve savaş karşıtı protestolara kadar, pek çok alanda ülke tarihinin şekillendirilmesi açısından ``dönüm noktası`` niteliğinde büyük eylemler düzenlendi
ABD`de farklı alanlardaki eşitsizliklerin giderilmesi ve mağdurların seslerinin duyulabilmesi bakımından önemli etki sahibi olan belli başlı büyük eylemler şöyle sıralanıyor: -13 Mart 1913: Başkent Washington`da 8 bin civarında kadın, kadınlara oy hakkının verilmesi için yürüdü. Yürüyüş, 1920 yılında kadınlara oy hakkını tanıyan ABD Anayasası`nın 19. Ek Maddesi`nin kabul edilmesinde önemli etkide bulundu. -1915: İçinde siyahlara karşı ayrımcı ögeler barındıran 1915 yapımı ``The Birth of a Nation`` filmini protesto için, ayrımcılığa tepki için kurulmuş bir örgüt olan NAACP tarafından ülke genelinde büyük çaplı yürüyüşler düzenlendi. -17 Mayıs 1957: Siyahi insan hakları savunucusu Dr. Martin Luther King`in öncülüğünde 37 bin civarında kişi, ülkedeki Afro-Amerikalılara seçme ve seçilme hakkının verilmesi talebiyle başkent Washington`daki Lincoln Anıtı`nın önünde toplandı. -1960: North Carolina`nın Greensboro kentinde siyahi 4 öğrenci, Woolworth adlı mağazanın kafe bölümünde verdikleri kahve siparişinin, siyah oldukları gerekçesiyle yerine getirilmemesini protesto için kafede oturma eylemi başlattı. Hemen ertesi günden başlayarak başka öğrenciler de kafeye gelerek 4 gence destek verdiler. Eylem daha sonra ülkenin güney eyaletlerindeki diğer öğrencilere de hızla sıçrayarak, genel bir protesto hareketine dönüştü. -28 Ağustos 1963: Siyahi insan hakları savunucusu Dr. Martin Luther King, başkent Washington`daki Lincoln Anıtı`nın önünde 250 bin kişinin katılımıyla tarihi ``İş ve Özgürlük İçin Washington Yürüyüşü``nü düzenledi ve efsanevi ``Bir Hayalim Var`` konuşmasını yaptı. -Şubat/Mart 1965: Yurttaş hakları reformu ve siyahilerin oy hakkı için, Alabama`nın Selma kentinden başlayarak, eyalet başkenti Montgomery`ye kadar uzanan yürüyüşler düzenlendi. Mart 1965`te yürüyüş yapan grupla polis arasında arbede ve çatışma çıktı. ``Kanlı Pazar`` olarak adlandırılan olaylar, televizyon kameraları tarafından canlı olarak yayımlandı. Aynı yıl siyahlara oy hakkını veren yasa kabul edildi. -8 Nisan 1968: Dr. Martin Luther King`in suikasta uğramasından 4 gün sonra eşi Coretta Scott King, çocukları ve beraberinde 42 bin kişiyle birlikte, Memphis`teki sağlık çalışanlarının grevine destek için kentte sessiz yürüyüş düzenledi. Yürüyüş, tüm işçilerin haklarının taşıdığı öneme desteği ortaya koyuyordu. -26 Ağustos 1970: Kadınlara oy hakkının verilmesinin 50. yıl dönümünde, kadınlara yönelik ayrımcılığa son verilmesi talebiyle ülke çapında gösteriler düzenlendi. ``Eşitlik İçin Kadın Grevi`` adını taşıyan eylemler çerçevesinde sadece New York`taki gösteriye 20 binden fazla kadın katıldı. -15 Kasım 1969-24 Nisan 1971: Vietnam Savaşı`na tepki için başkent Washington`da bu iki tarihte düzenlenen tarihi protesto yürüyüşlerine 500 binden fazla Amerikalı katıldı. Vietnam Savaşı`na karşı yapılan bu yürüyüşler, ülkedeki savaş karşıtı hareketlerin de bir şekilde temelini oluşturdu. -14 Ekim 1979: Başkent Washington`da eşcinsel hakları için büyük çaplı bir yürüyüş düzenlendi. 75 bin ila 125 bin eşcinselin yanı sıra eşcinsel olmayanların da katıldığı, ``Washington`da Eşcinsel Hakları İçin Ulusal Yürüyüş`` adlı eylem, ülkedeki eşcinsellerin fazlalığı ve etki gücünü göstermesinin yanında, bu grubun seslerini duyurma arzularını ortaya koyması açısından önemliydi. -19 Eylül 1981: Dönemin ABD Başkanı Ronald Reagan`ın 12 bin hava trafik kontrolörünü işten çıkarmasının ardından, yarım milyon civarında sendika işçisi, başkent Washington`da ``Dayanışma Günü`` adı altında toplandı. -12 Haziran 1982: New York`taki ünlü Central Park`ta bir milyon kişinin katılımıyla ``Barış ve Silahsızlanma İçin Yürüyüş ve Gösteri`` başlıklı bir eylem düzenlendi. -1985: ABD`deki üniversite öğrencileri, ülke genelinde düzenledikleri eylemlerle, üniversitelerini ve büyük şirketleri, Güney Afrika`daki ırkçı rejimin son bulması için bu ülkeye yatırımlarını çekmeleri çağrısında bulundu. -16 Mayıs 1992: 1992 yılındaki Los Angeles ayaklanmalarının ardından, ülkenin farklı kentlerinden gelerek Washington caddelerinde toplanan, aralarında bu kentlerin belediye başkanlarının da bulunduğu 150 bin civarında kişi, ``Kentlerimizi Koruyalım-Çocuklarımızı Koruyalım`` adlı eylemleriyle, hükümetten kentlere ve çocuklara sahip çıkmasını talep etti. -16 Ekim 1995: ABD`deki ``İslam Milleti`` adlı hareketin lideri Louis Farrakhan, başkent Washington`da siyahların katılımıyla ünlü ``1 Milyon Adam Yürüyüşü``nü düzenledi. -25 Ekim 1997: ABD`nin Philadelphia kentinde soğuk hava ve yağışa rağmen toplanan on binlerce siyah kadın, ``Bir Milyon Kadın Yürüyüşü`` adlı eylemleriyle, Afro-Amerikalılara yönelik olumsuz imaja tepki gösterdi. -2003: 2003 yılının başlarından itibaren, özellikle San Francisco, New York ve Washington gibi şehirlerde çok sayıda Amerikalının katılımıyla Irak Savaşı`nı protesto gösterileri düzenlendi. -2006: ABD genelindeki Latin kökenli on binlerce kişi, Mart`tan Mayıs`a kadar uzanan dönemde 100`ü aşkın şehirde, göçmenlik reformunu protesto eylemleri düzenledi. -20 Eylül 2007: ABD`nin Louisiana eyaletindeki küçük bir kent olan Jena`da beyaz bir gence düzenlenen saldırıyla ilgili olarak 6 siyah gence verilen cezayı adaletsiz bulan 20 bin civarında kişi kentte protesto gösterisi düzenledi. -15 Kasım 2008: ABD`deki 300`ü aşkın kentte 1 milyon kişi, California eyaletinde eşcinsel evliliği yasaklayan ``Proposition 8`` adlı yasanın kabul edilmesini protesto etmek ve evlilikte herkese eşit haklar tanınmasını talep etmek için gösteriler düzenledi. -30 Ekim 2010: Başkent Washington`da ünlü talk-şov sunucuları Jon Stewart ve Stephen Colbert tarafından, Amerikan siyasetindeki radikal eğilimlere karşı çıkmak için düzenlenen mitinge 200 bini aşkın kişi katıldı. -2011 Şubat-Mart: ABD`nin Wisconsin eyaletinde sendikal hakları kısıtlayan yasayı protesto için, on binlerce kişinin katılımıyla önce eyaletin başkenti Madison`da başlayan geniş çaplı protesto eylemleri, kısa sürede ülkenin diğer eyaletlerine de sıçradı
Kaynak: AA
Ülkede bugüne kadar, kadın haklarından siyahlara karşı ayrımcılığa son verilmesi taleplerine, eşcinsel haklarından işçi hakları ve savaş karşıtı protestolara kadar, pek çok alanda ülke tarihinin şekillendirilmesi açısından ``dönüm noktası`` niteliğinde büyük eylemler düzenlendi
ABD`de farklı alanlardaki eşitsizliklerin giderilmesi ve mağdurların seslerinin duyulabilmesi bakımından önemli etki sahibi olan belli başlı büyük eylemler şöyle sıralanıyor: -13 Mart 1913: Başkent Washington`da 8 bin civarında kadın, kadınlara oy hakkının verilmesi için yürüdü. Yürüyüş, 1920 yılında kadınlara oy hakkını tanıyan ABD Anayasası`nın 19. Ek Maddesi`nin kabul edilmesinde önemli etkide bulundu. -1915: İçinde siyahlara karşı ayrımcı ögeler barındıran 1915 yapımı ``The Birth of a Nation`` filmini protesto için, ayrımcılığa tepki için kurulmuş bir örgüt olan NAACP tarafından ülke genelinde büyük çaplı yürüyüşler düzenlendi. -17 Mayıs 1957: Siyahi insan hakları savunucusu Dr. Martin Luther King`in öncülüğünde 37 bin civarında kişi, ülkedeki Afro-Amerikalılara seçme ve seçilme hakkının verilmesi talebiyle başkent Washington`daki Lincoln Anıtı`nın önünde toplandı. -1960: North Carolina`nın Greensboro kentinde siyahi 4 öğrenci, Woolworth adlı mağazanın kafe bölümünde verdikleri kahve siparişinin, siyah oldukları gerekçesiyle yerine getirilmemesini protesto için kafede oturma eylemi başlattı. Hemen ertesi günden başlayarak başka öğrenciler de kafeye gelerek 4 gence destek verdiler. Eylem daha sonra ülkenin güney eyaletlerindeki diğer öğrencilere de hızla sıçrayarak, genel bir protesto hareketine dönüştü. -28 Ağustos 1963: Siyahi insan hakları savunucusu Dr. Martin Luther King, başkent Washington`daki Lincoln Anıtı`nın önünde 250 bin kişinin katılımıyla tarihi ``İş ve Özgürlük İçin Washington Yürüyüşü``nü düzenledi ve efsanevi ``Bir Hayalim Var`` konuşmasını yaptı. -Şubat/Mart 1965: Yurttaş hakları reformu ve siyahilerin oy hakkı için, Alabama`nın Selma kentinden başlayarak, eyalet başkenti Montgomery`ye kadar uzanan yürüyüşler düzenlendi. Mart 1965`te yürüyüş yapan grupla polis arasında arbede ve çatışma çıktı. ``Kanlı Pazar`` olarak adlandırılan olaylar, televizyon kameraları tarafından canlı olarak yayımlandı. Aynı yıl siyahlara oy hakkını veren yasa kabul edildi. -8 Nisan 1968: Dr. Martin Luther King`in suikasta uğramasından 4 gün sonra eşi Coretta Scott King, çocukları ve beraberinde 42 bin kişiyle birlikte, Memphis`teki sağlık çalışanlarının grevine destek için kentte sessiz yürüyüş düzenledi. Yürüyüş, tüm işçilerin haklarının taşıdığı öneme desteği ortaya koyuyordu. -26 Ağustos 1970: Kadınlara oy hakkının verilmesinin 50. yıl dönümünde, kadınlara yönelik ayrımcılığa son verilmesi talebiyle ülke çapında gösteriler düzenlendi. ``Eşitlik İçin Kadın Grevi`` adını taşıyan eylemler çerçevesinde sadece New York`taki gösteriye 20 binden fazla kadın katıldı. -15 Kasım 1969-24 Nisan 1971: Vietnam Savaşı`na tepki için başkent Washington`da bu iki tarihte düzenlenen tarihi protesto yürüyüşlerine 500 binden fazla Amerikalı katıldı. Vietnam Savaşı`na karşı yapılan bu yürüyüşler, ülkedeki savaş karşıtı hareketlerin de bir şekilde temelini oluşturdu. -14 Ekim 1979: Başkent Washington`da eşcinsel hakları için büyük çaplı bir yürüyüş düzenlendi. 75 bin ila 125 bin eşcinselin yanı sıra eşcinsel olmayanların da katıldığı, ``Washington`da Eşcinsel Hakları İçin Ulusal Yürüyüş`` adlı eylem, ülkedeki eşcinsellerin fazlalığı ve etki gücünü göstermesinin yanında, bu grubun seslerini duyurma arzularını ortaya koyması açısından önemliydi. -19 Eylül 1981: Dönemin ABD Başkanı Ronald Reagan`ın 12 bin hava trafik kontrolörünü işten çıkarmasının ardından, yarım milyon civarında sendika işçisi, başkent Washington`da ``Dayanışma Günü`` adı altında toplandı. -12 Haziran 1982: New York`taki ünlü Central Park`ta bir milyon kişinin katılımıyla ``Barış ve Silahsızlanma İçin Yürüyüş ve Gösteri`` başlıklı bir eylem düzenlendi. -1985: ABD`deki üniversite öğrencileri, ülke genelinde düzenledikleri eylemlerle, üniversitelerini ve büyük şirketleri, Güney Afrika`daki ırkçı rejimin son bulması için bu ülkeye yatırımlarını çekmeleri çağrısında bulundu. -16 Mayıs 1992: 1992 yılındaki Los Angeles ayaklanmalarının ardından, ülkenin farklı kentlerinden gelerek Washington caddelerinde toplanan, aralarında bu kentlerin belediye başkanlarının da bulunduğu 150 bin civarında kişi, ``Kentlerimizi Koruyalım-Çocuklarımızı Koruyalım`` adlı eylemleriyle, hükümetten kentlere ve çocuklara sahip çıkmasını talep etti. -16 Ekim 1995: ABD`deki ``İslam Milleti`` adlı hareketin lideri Louis Farrakhan, başkent Washington`da siyahların katılımıyla ünlü ``1 Milyon Adam Yürüyüşü``nü düzenledi. -25 Ekim 1997: ABD`nin Philadelphia kentinde soğuk hava ve yağışa rağmen toplanan on binlerce siyah kadın, ``Bir Milyon Kadın Yürüyüşü`` adlı eylemleriyle, Afro-Amerikalılara yönelik olumsuz imaja tepki gösterdi. -2003: 2003 yılının başlarından itibaren, özellikle San Francisco, New York ve Washington gibi şehirlerde çok sayıda Amerikalının katılımıyla Irak Savaşı`nı protesto gösterileri düzenlendi. -2006: ABD genelindeki Latin kökenli on binlerce kişi, Mart`tan Mayıs`a kadar uzanan dönemde 100`ü aşkın şehirde, göçmenlik reformunu protesto eylemleri düzenledi. -20 Eylül 2007: ABD`nin Louisiana eyaletindeki küçük bir kent olan Jena`da beyaz bir gence düzenlenen saldırıyla ilgili olarak 6 siyah gence verilen cezayı adaletsiz bulan 20 bin civarında kişi kentte protesto gösterisi düzenledi. -15 Kasım 2008: ABD`deki 300`ü aşkın kentte 1 milyon kişi, California eyaletinde eşcinsel evliliği yasaklayan ``Proposition 8`` adlı yasanın kabul edilmesini protesto etmek ve evlilikte herkese eşit haklar tanınmasını talep etmek için gösteriler düzenledi. -30 Ekim 2010: Başkent Washington`da ünlü talk-şov sunucuları Jon Stewart ve Stephen Colbert tarafından, Amerikan siyasetindeki radikal eğilimlere karşı çıkmak için düzenlenen mitinge 200 bini aşkın kişi katıldı. -2011 Şubat-Mart: ABD`nin Wisconsin eyaletinde sendikal hakları kısıtlayan yasayı protesto için, on binlerce kişinin katılımıyla önce eyaletin başkenti Madison`da başlayan geniş çaplı protesto eylemleri, kısa sürede ülkenin diğer eyaletlerine de sıçradı