Türkiye 'İran'da arabulucu olacak mı?

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Washington Post gazetesine verdiği demeçte, "Türkiye olarak, İran'ın nükleer dosyasıyla ilgili meselenin çözümüne yardımcı olabilecek kapasiteye sahip olduklarını, Amerikan yönetiminin de bunu anladığına inandığını ve Türkiye'nin bu yoldan gitmeye devam etmesini istediğini" söyledi. Gazetenin kıdemli editörü Lally Weymouth'in yaptığı röportajda Gül, Türkiye'nin İran, İsrail ve ABD ile ilişkilerine dair soruları yanıtladı.

Washington Post'un internet sitesinde yer alan röportaja göre, Gül, "NATO üyesi Türkiye'nin, bölgede nükleer silahlara karşı olduğunu" vurguladı.

Gül, "İran konusunda bir çözümün diplomatik kanal ve araçlar yoluyla gelmesi gerektiğini, bölgede eğer bir savaş olursa bunun Türkiye'yi olumsuz etkileyeceğini" kaydederek, Irak savaşının Türkiye'ye yaptığı etkileri örnek verdi.

"Bağlayıcı yaptırımlara uyarız"

Gül, bir soru üzerine, "İran'a yaptırımlar konusunda uluslararası toplumla işbirliği yapmadıklarının doğru olmadığını" ifade ederek, "bağlayıcı yaptırımlar olduğunda, bu bağlayıcı yaptırımlara uyarız" ifadesini kullandı.

Reuters haber ajansının, "İran'ın, yaptırımları Türkiye aracılığıyla deldiği" öne sürülen haberlerine ilişkin soru üzerine Gül "haberi gördüğünü, ancak yaptırımların kapsamına girecek bir faaliyet içinde olmayacaklarının" altını çizdi.

Gül, İran'ın, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nun (UAEK) üyesi ve Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'na (NPT) taraf olduğuna dikkati çekerek, "Buradaki mesele, İran'ın daha şeffaf olması, sorun da burada...Türkiye'nin nükleer silah sahibi bir İran'a herhangi bir şekilde olumlu bakabileceğine dair zihninizde hiçbir soru işareti olmamalı...Buradaki mesele, nükleer silahların üretilip üretilmediğini görmek ve bu, diplomatik araçlar yoluyla anlaşılmalı" diye konuştu.

Türkiye-İsrail ilişkileri

Türkiye ile İsrail arasındaki ilişkilere dair bir soru üzerine Gül, "bölgede Türkiye-İsrail ilişkilerinin önemli olduğunu, geçmişte birçok ortak şey yaptıklarını" belirterek, "Bugün nerede olduğumuz, bizim seçimimiz değil, bizim yaptığımız birşey de değil. Bu, İsrail'e bağlı" dedi.

"İsrail'in Gazze'ye yönelik ablukasının insan haklarına aykırı olduğunu" ifade eden Gül, "sadece Türkiye değil, ABD Başkanı Barack Obama, ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ve tüm Avrupa ülkelerinin de İsrail'e, ablukayı kaldırması çağrısında bulunduklarını" hatırlattı.

"İnsani yardım filosunun hükümet dışı bir kuruluş tarafından organize edildiğini ve uluslararası sularda saldırıya uğradığını, biri Türk-Amerikan vatandaşı 9 kişinin hayatını kaybettiğini" anımsatan Gül, "gemilerde bir tek silahın bile bulunmadığına, tüm bulunanların gıda, giyim ve yardım malzemesinden ibaret olduğuna" dikkati çekti.

Gül, "bu filoyu organize etmenin suç olmadığını, ancak uluslararası sularda gemilere saldırmak ve 9 kişiyi öldürmenin suç olduğunu" vurgulayarak, "Bu nedenle, durumu değiştirmek için İsrail'in yapması gereken şeyler olduğunu söylüyorum" dedi.

"İsrail'in ne yapması gerektiği" sorusu üzerine Gül, "İsrail'in özür dilemesi, bir hata yapıldığını kabul etmesi ve hayatlarını kaybedenlerin ailelerine tazminat ödemesi gerektiğini" ifade etti.

"Hiçbir ülke İran'la Türkiye gibi konuşamıyor"

Cumhurbaşkanı Gül, bir başka soru üzerine, "BM'deki temasları çerçevesinde İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ile de biraraya geleceğini" kaydederek, "Türkiye dışında hiçbir ülkenin, Türkiye'nin yapabildiği şekilde İran'la konuşamadığını ve bunun değerinin anlaşıldığını düşünmediğini" söyledi.

"İranlılara ne söyleyeceksiniz?" sorusu üzerine Gül, "Onlara daha uzlaşmacı olmalarını, insanların zihinlerinde bazı soru işaretleri bulunmasından dolayı, bu kaygıları gidermeye çalışmanın İranlılara bağlı olduğunu, bunun için açık ve şeffaf biçimde davranmalarını söylüyoruz" diye konuştu.

Türk-Amerikan ilişkilerine dair bir soru üzerine de Gül, "bu ilişkilerin kendileri için çok önemli olduğunu" kaydederek, "Bizler müttefikiz ve bu gerçek kendi içinde çok önemli. İran'ın nükleer konusuyla ilgili olarak, yardım edecek kapasiteye sahibiz ve Amerikan yönetiminin de bunu anladığına inanıyorum ve bizim bu yoldan gitmeye devam etmemizi istiyorlar" dedi.

"İranlılar beni dinliyor"

Gül, "İranlı liderler, sizi ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ı dinliyor mu?" sorusuna, "Evet, bizi dinledikleri zamanlar oluyor" yanıtını verdi.

"İran'daki güç yapılanmasını nasıl görüyorsunuz?" sorusu üzerine de Cumhurbaşkanı Gül, "İran'da farklı güç tabanları var. Örneğin ben, hem İran Cumhurbaşkanı hem de dini lideriyle konuştuğumuz konu başlıkları hakkında çok açık ve dürüst şekilde konuşabilen biriyim ve beni dinliyorlar" dedi.

Cumhurbaşkanı Gül, "O halde İran dini lideriyle görüştünüz? Nasıl biri?" sorusunu, "Evet, çok kapsamlı şekilde. Onlarla, doğru olduğuna inandığım herşey hakkında konuştum ve dinlediler, ne söylersem üzerinde düşünüyorlar" diye yanıtladı.

"Birleşik mi yoksa farklı görüşler mi taşıdıklarına inanıyor musunuz?" sorusuna, "İran'ın içişleriyle ilgili konuşmak istemem, biz komşuyuz" yanıtını verdi.

"Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın, Türkiye'nin İran ile ticaretini gelecek 5 yılda üçe katlamak istediğini söylediği" şeklindeki sözler üzerine, "ekonomik ilişkilerin her ülke için önemli olduğunu" belirten Gül, "Amerikalı okuyucuların bilmesi gerektiğini düşündüğünüz birşey var mı?" sorusunu da, "Amerikan ittifakını zayıflatmaya dönük hiçbir niyetimiz olmadığını bilmeliler,
ona yardım ediyoruz, ilerlemeye katkı sağlıyoruz. Birbirimize güvenmeye ihtiyacımız var" şeklinde yanıtladı.