Ali Elverdi'nin Deniz Geçmiş yorumu
Ali Elverdi tarih ve halk affetmez ve unutmaz... Elverdiler militarizmin bataklığında bir kez, bir tek kez sahte bir şaşaa ile öte yakaya gönderilecektir. 6 Mayıslarda ise Denizleri hep, özgürlük, âşığı, yürekleri sevgi ve dayanışma duygusuyla dolu binler anacaktır...
Kimdir?
1924 yılında Bursa ' nın Mustafakemalpaşa ilç ; esinde doğan Ali Elverdi , liseyi bitirdikten sonra Harp Akademisi ' ne girdi . Harp Akademisi ' ni bitirdikten sonra tuğgeneral rü ; tbesine kadar Yü ; kselen Elverdi , 12 Mart 1970 darbesinde Ankara Sıkıyö ; netim Komutanlığı 1 nolu Askeri Mahkemesi Başkanlığı ' nı yaptı . Darbenin ardından 4 ' ü ; ncü ; ve 5 ' inci dö ; nemde Adalet Partisi milletvekili oldu . Elverdi , 1980 yılında ' Bu Vatana Kastedenler ' başlıklı bir kitap da yayımladı . Elverdi Gezmiş , Arslan ve İnan ' ın 6 Mayıs 1972 ' de idam edilmeleri sonrası &ldquo ; Ben yalnız adli değil siyasi kararlar da verdim&rdquo ; demişti . Elverdi iç ; in 20 Nisan Salı gü ; nü ; Kocatepe Camii ' nde tö ; ren dü ; zenlenecek .
Deniz Gezmiş ' le birlikte idama mahkû ; m olan Atilla Keskin , ö ; nceki gü ; n ö ; len emekli mahkeme başkanı Elverdi ' yi yazdı . . .
Sabahın kö ; rü ; nde ç ; alışmak iç ; in bilgisayarımın başına oturduğumda , Ali Elverdi ' nin ö ; ldü ; ğü ; nü ; ö ; ğrendim .
Ne kin . . . ne nefret . . . ne iyi olmuş gebermiş gitmiş . . gibi duygular kabardı bende .
Duygusuzdum . . . Sadece anılar canlandı . . .
İdam cezası vererek kalemini kırdığı dö ; rdü ; ncü ; genç ; tim . Ü ; stü ; ndekiler sessiz kalsaydı sadece ben değil , yaş ortalaması 22 olan , 18 genç ; de idam edilecekti .
Sevgili yoldaşım Hü ; seyin İnan ' la birlik idam kararı okunurken , Elverdi ' nin yü ; zü ; ne bakıyorum . Kıpkırmızı , ter iç ; inde , telaşeli ve korkak bir yü ; z .
Yü ; zü ; mü ; ze bakamıyor . . . Korkuyor mu . . . Belki . . . Ama ü ; zü ; lmediği her halinden belli . . .
Hü ; seyin ' in yü ; zü ; ne , dede İnan ' ın yü ; zü ; ne bakıyorum sonra . . . Bu resim arşivlerde , gazete kö ; şelerindedir hâ ; lâ ; . . . Muzip bir gü ; lü ; mseme var yü ; zü ; nde . . .
Bu kararı vereceğinizi biliyorduk , umurumuzda bile değil diyen bir gü ; lü ; mseyiş onunkisi . . .
Hâ ; kim değildi Ali Elverdi , ipimizi kendisi ç ; ekmeye aday bir cellattı . . .
Bağırıp ç ; ağıran , sloganlar atan bizleri anlamıyordu , anlamaya da ç ; alışmıyordu hiç ; bir zaman . Taşlaşmış , duygusuz bir yü ; rekti taşıdığı , adım gibi biliyorum .
Ne ü ; lke sevgisi , ne halk sevgisi , ne ü ; topyaya bağlılık gibi duyguları vardı .
Gencecik insanların canları pahasına ü ; topyalarından vazgeç ; memesini , pişman olup aman dilememesini bir tü ; rlü ; anlamıyordu .
Sadece o mu? Başındaki generaller de . . .
Canlı bir sinama sahnesi gibi hâ ; lâ ; gö ; zü ; mü ; n ö ; nü ; ndedir . Mahkemenin başladığı gü ; n , biz 18 genç ; : &ldquo ; Kahrolsun Amerika , Yaşasın sosyalizm , &rdquo ; diye slogan atarken , askerlerin dipç ; iklemesi ile yetinmeyen Faik Tü ; rü ; n askerleri yarıp gelmiş , tekme tokat bizlere girişmiş , ağzından tü ; krü ; kler saç ; arak , evet tü ; krü ; kler saç ; arak . . . gö ; rdü ; m o sahneyi ç ; ü ; nkü ; bö ; yle anlarda hep detaylara bakarım . . . &ldquo ; Hâ ; lâ ; mı sosyalizm!!!&rdquo ; diye bar bar bağırıyordu .
Ne konuşmalarımız , ne ç ; oşkumuz , ne sevgimiz , hiç ; ilgilendirmiyordu , tepede ter iç ; inde oturan Ali Elverdi ' yi . . . Onu tek mutlu kılan bağırıp ç ; ağırdığında , askerelerin ' Hazır ola geç ; mesi ' , ' tir tir tirmesiydi ' sadece . . . O sadece otoritesini kullanabildiğinde , o sadece insanlar ü ; zerinde korku yaratabildiği anlar mesuttu .
Biz gencecik yü ; reklerimizle anlıyorduk onu , faşizmle ilgili o yaşta pek ç ; ok kitap okumuştuk .
Kışla talimatnamelerinden başka bir şey okumamış olan Elverdi ' nin bizi anlaması elbet olanaksızdı . . .
Cenazesi , devlet tö ; reniyle kaldırılacakmış . . . Ona layık olan da budur . Militarizmin en kanlı , en cırtlak renkleri ve sesleriyle uğurlanacak ö ; te yakaya . . .
Yaptığı ' hırsızlıkları ' karıları anlatan ; darbe yapmaya ç ; alışıp da beceremeyen , birbirini ihbar eden cezaevindeki Ali Elverdiler ç ; ok ü ; zü ; leceklerdir .
Keşke savcı bu omuzlarında bol yıldız , bol ay taşıyan bu tutukluları bir gü ; nlü ; k serbest bıraksa da , onlar da , ' silah arkadaşları! ' bu zorba iç ; in son gö ; revlerini yerine getirebilse . . .
Tarih ve halk affetmez ve unutmaz . . . Elverdiler militarizmin bataklığında bir kez , bir tek kez sahte bir şaşaa ile ö ; te yakaya gö ; nderilecektir .
6 Mayıslarda ise Denizleri hep , ö ; zgü ; rlü ; k , aşığı , yü ; rekleri sevgi ve dayanışma duygusuyla dolu binler anacaktır . . . Buna adım gibi eminim .
Atilla Keskin , yazar , yurtdışında yaşıyor . Deniz Gezmiş , Hü ; seyin İnan ve Yusuf Arslan ' la birlikte THKO ( Tü ; rkiye Halk Kurtuluş Ordusu ) davasından yargılandı . İdama mahkû ; m edildi . Son dakikada kararı yargıtaydan dö ; ndü ; . Uzun yıllar cezaevinde kaldı . Dö ; nemi anlatan kitaplar yazdı .
Gü ; ldal Kızıldemir ' in 1987 yılında Ali Elverdi ' yle Nokta dergisi iç ; in yaptığı sö ; yleşi
Menderes ' ler şehit , Deniz ' ler hain
Nokta : Batı ü ; lkelerinin hemen hemen tü ; mü ; nde idam cezası kalkmış durumda . Tü ; rkiye ' de idam cezasının tartışıldığı şu gü ; nlerde , siz olaya nasıl bakıyorsunuz?
Elverdi : Bizim Avrupa ' dan farklı durumlarımız var . Soydan gelen bir kin davası var , ü ; stelik bizim dinimizin icabı da var . Kısasa kısas , yani yapana yapılır . Ö ; ldü ; rdü ; yse canı alınır . Bu doğrudur demiyorum ama , doğruymuş gibi davranan ç ; ok Tü ; rkiye ' de .
Nokta : Sö ; ylediğiniz bu kısasa kısas anlayışı siyasi nedenle idamları pek aç ; ıklamıyor .
Elverdi : İlle de kısas diye bir şey yok . Ö ; ldü ; rmeyene de idam cezası verilir . Mesela vatan haini , vatanının sırlarını bir ü ; lkeye satmış . Veya ideolojisi ö ; yle istiyor , kendisi aslen Tü ; rk değil , karışık . Buna da idam cezası verilir .
Nokta : Tü ; rkiye ' de farklı dö ; nemlerde siyasi nedenlerle idam edilen kişilerin tü ; mü ; nü ; vatan haini olarak mı gö ; rü ; yorsunuz?
Elverdi : Hayır . Menderes ' lerin-ki demokratik ve tarafsız bir mahkeme değildi . Onlar uydurma mahkemelerdi . Kö ; pek davası , bebek davası derken ü ; ç ; kişiyi şehit ettiler , asmadılar . İdam hü ; kmü ; değil bu .
Nokta : Siz Menderes ' ler iç ; in ' şehit edildiler ' diyorsunuz , Talat Aydemir ' ler ve Deniz Gezmiş ' ler iç ; in de aynı gö ; rü ; şü ; savunan kesimler var . İdam cezaları şu veya bu şekilde tartışılıyor . . .
Elverdi : Menderes ' ler vatan haini olarak ne yaptılar? Onları asan ihtilaldi .
Nokta : O zaman Deniz ' leri asan da 12 Mart idi denebilir mi?
Elverdi : Denemez . 12 Mart ' tan sonra sıkıyö ; netim geldi , anarşistler yakalandı ve ortalık dü ; zeldi . Ama , seç ; imlerden sonra afla yine hapishaneleri boşalttılar .
Nokta : Deniz ve arkadaşları bir başka mahkemede yargılamaydılar , gene idam edilirler miydi?
Elverdi : Evet . Ç ; ü ; nkü ; yaptıkları eylem 146/1 ' in ü ; zerine oturuyor . İstanbul ' da mahkemeler neticelenmeden sıkıyö ; netim kalktı , af ç ; ıktı dosyalar toplandı . Ertuğrul Kü ; rkç ; ü ; bizim mahkememizde yargılandı , İstanbul ' a havale edildi . Afla birlikte Ertuğrul Kü ; rkç ; ü ; mü ; ebbete ç ; evrildi . Aslında idam cezası almıştı .
Nokta : Sonuç ; ta ortaya ç ; ıkan farklılıkları nasıl değerlendiriyorsunuz? Ö ; rneğin Ertuğrul Kü ; rkç ; ü ; ' nü ; n idam edilmemesi adli bir hata mıydı?
Elverdi : Tabii , milli irade , o kurtulmuş , ö ; bü ; rü ; kurtulamamış .
Nokta : Deniz ' lerin ö ; lmesi de şanssızlık o zaman .
Elverdi : O zaman şanssızlıktır diyebiliriz . Şanssızlık ama , adalette bö ; yle hadiseler ç ; oktur .
Nokta : Bu ' şanssızlık ' sizce ne yarar sağladı?
Elverdi : O bir ibret-i mü ; essese olmuştur . Onlar asıldıktan sonra hadiseler durmuştur .
Nokta : Hadiseler gerç ; ekten durdu mu?
Elverdi : Yü ; zlerce dosya mahkemede durdukç ; a olaylar durmaz . 0 dosyalar Meclis ' te bekletilmeyip infaz edilse , bakın nasıl durur . Bunların sü ; rü ; ncemede bırakılmaması gerekir .
Nokta : Yani sizce 146/1 ç ; ok zorunlu ve gerekli bir madde mi?
Elverdi : Elzemdir . 146/1 olmasa , erken kalkan eline silahını alır
ihtilal yapar .
Nokta : 146 . Madde ' nin uygulanmadığı ü ; lkelerde insanlar sabahları erken kalkıp ihtilal mi yapıyorlar?
Elverdi : Onlar bizim gibi ü ; lkeler değil . Bizim komşularımız arasından bir tek dostumuz var mı?
1924 yılında Bursa ' nın Mustafakemalpaşa ilç ; esinde doğan Ali Elverdi , liseyi bitirdikten sonra Harp Akademisi ' ne girdi . Harp Akademisi ' ni bitirdikten sonra tuğgeneral rü ; tbesine kadar Yü ; kselen Elverdi , 12 Mart 1970 darbesinde Ankara Sıkıyö ; netim Komutanlığı 1 nolu Askeri Mahkemesi Başkanlığı ' nı yaptı . Darbenin ardından 4 ' ü ; ncü ; ve 5 ' inci dö ; nemde Adalet Partisi milletvekili oldu . Elverdi , 1980 yılında ' Bu Vatana Kastedenler ' başlıklı bir kitap da yayımladı . Elverdi Gezmiş , Arslan ve İnan ' ın 6 Mayıs 1972 ' de idam edilmeleri sonrası &ldquo ; Ben yalnız adli değil siyasi kararlar da verdim&rdquo ; demişti . Elverdi iç ; in 20 Nisan Salı gü ; nü ; Kocatepe Camii ' nde tö ; ren dü ; zenlenecek .
Deniz Gezmiş ' le birlikte idama mahkû ; m olan Atilla Keskin , ö ; nceki gü ; n ö ; len emekli mahkeme başkanı Elverdi ' yi yazdı . . .
Sabahın kö ; rü ; nde ç ; alışmak iç ; in bilgisayarımın başına oturduğumda , Ali Elverdi ' nin ö ; ldü ; ğü ; nü ; ö ; ğrendim .
Ne kin . . . ne nefret . . . ne iyi olmuş gebermiş gitmiş . . gibi duygular kabardı bende .
Duygusuzdum . . . Sadece anılar canlandı . . .
İdam cezası vererek kalemini kırdığı dö ; rdü ; ncü ; genç ; tim . Ü ; stü ; ndekiler sessiz kalsaydı sadece ben değil , yaş ortalaması 22 olan , 18 genç ; de idam edilecekti .
Sevgili yoldaşım Hü ; seyin İnan ' la birlik idam kararı okunurken , Elverdi ' nin yü ; zü ; ne bakıyorum . Kıpkırmızı , ter iç ; inde , telaşeli ve korkak bir yü ; z .
Yü ; zü ; mü ; ze bakamıyor . . . Korkuyor mu . . . Belki . . . Ama ü ; zü ; lmediği her halinden belli . . .
Hü ; seyin ' in yü ; zü ; ne , dede İnan ' ın yü ; zü ; ne bakıyorum sonra . . . Bu resim arşivlerde , gazete kö ; şelerindedir hâ ; lâ ; . . . Muzip bir gü ; lü ; mseme var yü ; zü ; nde . . .
Bu kararı vereceğinizi biliyorduk , umurumuzda bile değil diyen bir gü ; lü ; mseyiş onunkisi . . .
Hâ ; kim değildi Ali Elverdi , ipimizi kendisi ç ; ekmeye aday bir cellattı . . .
Bağırıp ç ; ağıran , sloganlar atan bizleri anlamıyordu , anlamaya da ç ; alışmıyordu hiç ; bir zaman . Taşlaşmış , duygusuz bir yü ; rekti taşıdığı , adım gibi biliyorum .
Ne ü ; lke sevgisi , ne halk sevgisi , ne ü ; topyaya bağlılık gibi duyguları vardı .
Gencecik insanların canları pahasına ü ; topyalarından vazgeç ; memesini , pişman olup aman dilememesini bir tü ; rlü ; anlamıyordu .
Sadece o mu? Başındaki generaller de . . .
Canlı bir sinama sahnesi gibi hâ ; lâ ; gö ; zü ; mü ; n ö ; nü ; ndedir . Mahkemenin başladığı gü ; n , biz 18 genç ; : &ldquo ; Kahrolsun Amerika , Yaşasın sosyalizm , &rdquo ; diye slogan atarken , askerlerin dipç ; iklemesi ile yetinmeyen Faik Tü ; rü ; n askerleri yarıp gelmiş , tekme tokat bizlere girişmiş , ağzından tü ; krü ; kler saç ; arak , evet tü ; krü ; kler saç ; arak . . . gö ; rdü ; m o sahneyi ç ; ü ; nkü ; bö ; yle anlarda hep detaylara bakarım . . . &ldquo ; Hâ ; lâ ; mı sosyalizm!!!&rdquo ; diye bar bar bağırıyordu .
Ne konuşmalarımız , ne ç ; oşkumuz , ne sevgimiz , hiç ; ilgilendirmiyordu , tepede ter iç ; inde oturan Ali Elverdi ' yi . . . Onu tek mutlu kılan bağırıp ç ; ağırdığında , askerelerin ' Hazır ola geç ; mesi ' , ' tir tir tirmesiydi ' sadece . . . O sadece otoritesini kullanabildiğinde , o sadece insanlar ü ; zerinde korku yaratabildiği anlar mesuttu .
Biz gencecik yü ; reklerimizle anlıyorduk onu , faşizmle ilgili o yaşta pek ç ; ok kitap okumuştuk .
Kışla talimatnamelerinden başka bir şey okumamış olan Elverdi ' nin bizi anlaması elbet olanaksızdı . . .
Cenazesi , devlet tö ; reniyle kaldırılacakmış . . . Ona layık olan da budur . Militarizmin en kanlı , en cırtlak renkleri ve sesleriyle uğurlanacak ö ; te yakaya . . .
Yaptığı ' hırsızlıkları ' karıları anlatan ; darbe yapmaya ç ; alışıp da beceremeyen , birbirini ihbar eden cezaevindeki Ali Elverdiler ç ; ok ü ; zü ; leceklerdir .
Keşke savcı bu omuzlarında bol yıldız , bol ay taşıyan bu tutukluları bir gü ; nlü ; k serbest bıraksa da , onlar da , ' silah arkadaşları! ' bu zorba iç ; in son gö ; revlerini yerine getirebilse . . .
Tarih ve halk affetmez ve unutmaz . . . Elverdiler militarizmin bataklığında bir kez , bir tek kez sahte bir şaşaa ile ö ; te yakaya gö ; nderilecektir .
6 Mayıslarda ise Denizleri hep , ö ; zgü ; rlü ; k , aşığı , yü ; rekleri sevgi ve dayanışma duygusuyla dolu binler anacaktır . . . Buna adım gibi eminim .
Atilla Keskin , yazar , yurtdışında yaşıyor . Deniz Gezmiş , Hü ; seyin İnan ve Yusuf Arslan ' la birlikte THKO ( Tü ; rkiye Halk Kurtuluş Ordusu ) davasından yargılandı . İdama mahkû ; m edildi . Son dakikada kararı yargıtaydan dö ; ndü ; . Uzun yıllar cezaevinde kaldı . Dö ; nemi anlatan kitaplar yazdı .
Gü ; ldal Kızıldemir ' in 1987 yılında Ali Elverdi ' yle Nokta dergisi iç ; in yaptığı sö ; yleşi
Menderes ' ler şehit , Deniz ' ler hain
Nokta : Batı ü ; lkelerinin hemen hemen tü ; mü ; nde idam cezası kalkmış durumda . Tü ; rkiye ' de idam cezasının tartışıldığı şu gü ; nlerde , siz olaya nasıl bakıyorsunuz?
Elverdi : Bizim Avrupa ' dan farklı durumlarımız var . Soydan gelen bir kin davası var , ü ; stelik bizim dinimizin icabı da var . Kısasa kısas , yani yapana yapılır . Ö ; ldü ; rdü ; yse canı alınır . Bu doğrudur demiyorum ama , doğruymuş gibi davranan ç ; ok Tü ; rkiye ' de .
Nokta : Sö ; ylediğiniz bu kısasa kısas anlayışı siyasi nedenle idamları pek aç ; ıklamıyor .
Elverdi : İlle de kısas diye bir şey yok . Ö ; ldü ; rmeyene de idam cezası verilir . Mesela vatan haini , vatanının sırlarını bir ü ; lkeye satmış . Veya ideolojisi ö ; yle istiyor , kendisi aslen Tü ; rk değil , karışık . Buna da idam cezası verilir .
Nokta : Tü ; rkiye ' de farklı dö ; nemlerde siyasi nedenlerle idam edilen kişilerin tü ; mü ; nü ; vatan haini olarak mı gö ; rü ; yorsunuz?
Elverdi : Hayır . Menderes ' lerin-ki demokratik ve tarafsız bir mahkeme değildi . Onlar uydurma mahkemelerdi . Kö ; pek davası , bebek davası derken ü ; ç ; kişiyi şehit ettiler , asmadılar . İdam hü ; kmü ; değil bu .
Nokta : Siz Menderes ' ler iç ; in ' şehit edildiler ' diyorsunuz , Talat Aydemir ' ler ve Deniz Gezmiş ' ler iç ; in de aynı gö ; rü ; şü ; savunan kesimler var . İdam cezaları şu veya bu şekilde tartışılıyor . . .
Elverdi : Menderes ' ler vatan haini olarak ne yaptılar? Onları asan ihtilaldi .
Nokta : O zaman Deniz ' leri asan da 12 Mart idi denebilir mi?
Elverdi : Denemez . 12 Mart ' tan sonra sıkıyö ; netim geldi , anarşistler yakalandı ve ortalık dü ; zeldi . Ama , seç ; imlerden sonra afla yine hapishaneleri boşalttılar .
Nokta : Deniz ve arkadaşları bir başka mahkemede yargılamaydılar , gene idam edilirler miydi?
Elverdi : Evet . Ç ; ü ; nkü ; yaptıkları eylem 146/1 ' in ü ; zerine oturuyor . İstanbul ' da mahkemeler neticelenmeden sıkıyö ; netim kalktı , af ç ; ıktı dosyalar toplandı . Ertuğrul Kü ; rkç ; ü ; bizim mahkememizde yargılandı , İstanbul ' a havale edildi . Afla birlikte Ertuğrul Kü ; rkç ; ü ; mü ; ebbete ç ; evrildi . Aslında idam cezası almıştı .
Nokta : Sonuç ; ta ortaya ç ; ıkan farklılıkları nasıl değerlendiriyorsunuz? Ö ; rneğin Ertuğrul Kü ; rkç ; ü ; ' nü ; n idam edilmemesi adli bir hata mıydı?
Elverdi : Tabii , milli irade , o kurtulmuş , ö ; bü ; rü ; kurtulamamış .
Nokta : Deniz ' lerin ö ; lmesi de şanssızlık o zaman .
Elverdi : O zaman şanssızlıktır diyebiliriz . Şanssızlık ama , adalette bö ; yle hadiseler ç ; oktur .
Nokta : Bu ' şanssızlık ' sizce ne yarar sağladı?
Elverdi : O bir ibret-i mü ; essese olmuştur . Onlar asıldıktan sonra hadiseler durmuştur .
Nokta : Hadiseler gerç ; ekten durdu mu?
Elverdi : Yü ; zlerce dosya mahkemede durdukç ; a olaylar durmaz . 0 dosyalar Meclis ' te bekletilmeyip infaz edilse , bakın nasıl durur . Bunların sü ; rü ; ncemede bırakılmaması gerekir .
Nokta : Yani sizce 146/1 ç ; ok zorunlu ve gerekli bir madde mi?
Elverdi : Elzemdir . 146/1 olmasa , erken kalkan eline silahını alır
ihtilal yapar .
Nokta : 146 . Madde ' nin uygulanmadığı ü ; lkelerde insanlar sabahları erken kalkıp ihtilal mi yapıyorlar?
Elverdi : Onlar bizim gibi ü ; lkeler değil . Bizim komşularımız arasından bir tek dostumuz var mı?