Mevsimlik İşçi Sorunlarının Çözümüne İlişkin Eylem Planı

Bakan Dinçer, bakanlık toplantı salonunda, 23 ilin vali ve belediye başkanlarına 'Mevsimlik Gezici Tarım İşçilerinin Çalışma ve Yaşam Şartlarını İyileştirme Strateji ve Eylem Planı' hakkında bilgi verdi. Dinçer, ülkemizde çoğunluğu Adıyaman, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin ve Batman'dan olmak üzere 300 bin kişinin 19 ile geçici göç ettiğini belirterek, "Bu işçiler, göçün başladığı tarihten itibaren evine dönünceye kadar geçen süreçte oldukça yoğun problemlerle karşılaşmaktadır. Başta ulaşım olmak üzere barınma, eğitim, sağlık, güvenlik, sosyal çevre ile ilişkiler, sosyal güvenlik gibi konularda birçok sorunla karşı karşıya kalmaktadırlar. Aslında mevsimlik işçilerimizin yaşadığı sorunlara ilişkin olarak hem merkezden hem de valilik ve kaymakamlık kanalıyla şimdiye kadar bir sürü tedbir alınmıştı. Bu yıl konuyla ilgili kapsamlı bir proje çalışması başlattık. Bu proje çalışmasında tüm kamu kurum ve kuruluşları temsilcileri, yine vali ve belediye başkanlıklarından temsilcilerle birlikte birçok toplantıyla sorunları ayrı ayrı tespit ettik ve bununla ilgili bir çözüm önerileri listesi oluşturduk" dedi.

Mevsimlik işçilerin sorunlarına değinen Bakan Dinçer, "Uygun olmayan araçlarla yola çıkılıyor. Ailenin tamamı kalabalık halde hareket ediyor. Barınma ile ilgili olarak yaklaşık 50 bin aile göç etmekte, 60 bin kişinin barınma imkanı işverence sağlanmaktadır. Elektrik, su, tuvalet ve banyo imkanı olmayan bulaşıcı hastalıklara açık, 6-8 metrekare büyüklüğünde, 4-12 kişinin yaşadığı derme çatma çadırlarda kalmaktadırlar. Eğitimle ilgili sorunları da var. Çocukların çoğunluğu işte çalışma zamanına bağlı olarak 3 ila 6 ay arasında eğitimden mahrum kalmaktadır. Eğitim çağındaki çocuklar genelde okula gitmiyor ya da evdeki daha küçük yaştaki çocuklara bakmak zorunda kalıyorlar. Sağlıkla ilgili olarak barınma yerleri ve çevrelerinde, tuvalet, banyo, çamaşır ve bulaşık yıkama yerleri  bulunmaması, çöplerin düzenli toplanmaması, sivrisinek ve diğer haşerelere karşı düzenli ilaçlama yapılmaması temizlik ve sağlık açısından ciddi tehdit oluşturmaktadır. Güvenlikle ilgili olarak ise, kimi ihtiyaçlarını orman ve çevreden temini huzursuzluğa ve yasal sorunlara neden olmaktadır. Sosyal çevre ile yerel halk arasındaki ilişkiler son derece düşük, sadece ekonomik ilişkilerle sınırlıdır. Kültür, eğitim, dil, etnik kimlik farklılıkları gidilen yörede 'öteki' olarak algılanmalarına ve 'uyum sorunu'na sebep olmaktadır. Sosyal güvenlikle ilgili sorunları, işçiler çoğunlukla aracılar vasıtasıyla temin edilmekte, aynı işçiler aynı aracılar tarafından her yıl aynı yöreye götürülmektedir. Aracılar bu işi meslek olarak görmekte ve işçinin iki katı yevmiye almaktadırlar. İşveren, aracılar ve işçiler arasındaki ilişki kayıt dışıdır. Herhangi bir yazılı sözleşmeye dayanmaktadır" diye konuştu.

Gezici mevsimlik tarım işçiliğinin benimsedikleri ve onay verdikleri bir çalışma yöntemi olmadığının altını çizen Dinçer, "Çalışma hayatımızın kalitesini düşüren bir uygulama olarak değerlendiriyoruz. Bu tür çalışma ve uygulamaları tümüyle ortadan kaldırmaya yönelik çalışmaları yaptığımızı belirtmek istiyorum. Mevsimlik geçici işçiliği müessesesinin sağlıklı olmadığı, alacağımız tedbirlerle de bunu çözmekte zorlanacağımızı bilerek diyoruz ki; bu çalışma yöntemi ortadan kaldırılmalıdır. Orta ve uzun vadede bu yöntemi kaldıracağız. Hem işçilerimizin bulunduğu illerde iş ve istihdam yaratma kapasitesini arttırarak, hem de işçilerimizin göç ettiği yerlerdeki ihtiyaçları karşılamaya yönelik olarak alınacak bir takım daha sağlıklı süreçleri oluşturma imkanımız olduğunu düşünüyorum" şeklinde konuştu.

Genelge ile ülkenin bir yerinden insan onuruna yakışmayan koşullar içinde işçilerin taşınarak, hiçbir kural olmadan çalıştırılması anlayışının ortadan kaldırılacağını belirten Dinçer, "Alınacak tedbirlerle ilgili denetimlerimizi arttırmalıyız. Sosyal güvensizlik meselesi kesinlikle çözülmeli ve mutlaka sosyal güvenliğe kavuşmaları şeklinde denetimler yapılmalıdır. İşçilerimizin çalıştıkları süreye bağlı olarak üç tür sosyal güvenlik imkanına sahip olmaları mümkündür; işveren işçileri kendi elemanı gibi sigortalamalı, kısa süre de olsa işveren işçinin çalıştığı saat, gün kadar sigortalı yapmalıdır. Bazı nedenlerle sorunlar çıkacaksa, isteğe bağlı sigortalı olma zorunluluğu vardır. Kimin ne şekilde çalıştığı denetlenecektir. Çocuklarımızın eğitim hayatından koparılmaması ya da geri kalmasına kesinlikle müsaade edilmeyecektir. Çalışma Bakanlığı bünyesinde 'Mevsimlik Gezici Tarım İşçileri İzleme Kurulu' oluşturulacaktır. Ayrıca her il ve ilçede 'İl/İlçe Mevsimlik Gezici Tarım İşçileri İzleme Kurulu' oluşturulacaktır. İşçilerin kimlik bildirimleri alınacak, tarımda iş aracılarının belgelendirilmesi zorunlu hale getirilecek, belgesi olmayan iş aracılarının işçi temin etmeleri engellenecektir. Türkiye İş Kurumu tarafından 'Tarımda İş Aracılığı Yönetmeliği' çerçevesinde denetlenecektir. İşçiler için il/ilçe merkezlerinde geçici konaklama imkanı sağlanacaktır" dedi.

Bu arada toplantıya katılan Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkan Osman Baydemir, Çalışma Bakanlığı'nın eylem planı hakkında basın mensuplarının sorularını cevaplandırdı. Baydemir, Çalışma Bakanlığı'nın böyle bir konuda çalışma başlatmasını önemsediğini belirterek, "Türkiye'de uzmanların rakamlarına göre yaklaşık 1 milyon mevsimlik gezici işçi potansiyeli var. Türkiye'nin doğu bölgesinden batı bölgesine ve Karadeniz'e akım var. Gerek seyahat boyunca, gerekse çalışma süresince çalışma koşullarından ileri
gelen çok büyük trajediler, büyük sıkıntılar yaşanmaktadır. Zaman zaman kamuoyuna da yansımaktadır. Hatta başka yaşanmışlıklardan kaynaklı sosyal problem alanlarına da tanıklık ediyoruz. Dolayısıyla bunların ortadan kaldırılması uzmanlık isteyen çalışma gerektirir. Şüphesiz ki, kamu ve yerel işbirliğini gerektirmektedir. Bu toplantıyı, bu vesileyle bir ilk olarak görüyorum. Diyarbakır anakent belediye başkanı olarak, mevsimlik işçilerin tamamının bütün sıkıntılarının ve zahmetlerinin ortadan kaldırılması sürecinde büyük bir memnuniyetle destek vermeye açık olduğumuzu ifade etmek istiyorum" diye konuştu.

Doğu Anadolu'dan gelen geçici işçilerin kayıt altına alınmasıyla ilgili olarak da Baydemir, bunların teknik konular olduğunu söyledi. Baydemir, "Ancak bu tür çalıştaylar bittikten sonra görüş ifade edebilirim. Çalışmanın başlamasını pozitif olarak görüyoruz. Şüphesiz ki çalışmaların birleştirilmesi gerekir" dedi.

Bir gazetecinin genelgenin her yıl valilik ve belediyelere gönderildiğini hatırlatarak, bu yılki genelgenin farkının ne olduğunu sorması üzerine Baydemir, valilerin, belediye başkanlarının ve Çalışma Bakanlığı'nın bu tür bir çalışma için biraraya gelmesinin pozitif olduğunu kaydetti. Bu sorunun var olma sebebinin zorunlu göç olduğunu savunan Baydemir, bunun sorunun çözümü için bir adım olduğunu, bunun derinleşmesi, bütün sıkıntıların en asgari düzeye çekilmesi konusunda güç vermeye devam edeklerini söyledi.