İran doğalgazına 'Al ya da öde' sistemi

İran Dışişleri Bakanı Manuçehr Mutteki enerji konusunun iki ülke arasında büyük bir bölümü kapsadığını belirtti.

Bir gazetecinin, ''ABD'nin Ankara Büyükelçisi, İran ile enerji işbirliğine, nükleer programdan kaynaklanan sorun çözülmedikçe sıcak bakmadıklarını söyledi. Nabucco'ya gaz tedariki konusunda İran'ın tavrı nedir?'' şeklindeki sorusu üzerine Mutteki, Ocak ayında İran'ın Türkiye'ye ihraç ettiği gaz miktarının, geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 70 arttığını, dolayısıyla bunun da iki ülke arasında işbirliğinin devam ettiğini gösterdiğini söyledi.

Daha önce Bakan Yıldız ile Aşkabat'ta yapılan görüşmede Türkmenistan'dan İran'a ikinci boru hattının gündeme geldiğini anımsatan Mutteki, bunun İran, Türkmenistan ve Türkiye'nin üçlü bir şekilde doğal gaz konusunda işbirliği yapabilecekleri anlamına geldiğini kaydetti.

Mutteki, Türkiye ile çeşitli alanda işbirliklerinin devam ettiğini vurguladı.

Nabucco Projesi'nin doğal gazı Avrupa'ya taşıyacak bir boru hattı projesi olduğuna işaret eden Mutteki, şöyle devam etti:

''Bu boru hattının nereden gelmesi gerekiyor. Ya Hazar Denizi'nin batısından, yani bu sadece Azerbaycan demektir... Hazar Denizi'nin doğusu ise Türkmenistan, Özbekistan, Kazakistan, İran ve Rusya. Başka bir kaynak biliyor musunuz? Rusya gazı şu an Ukrayna yoluyla Avrupa'ya gidiyor. Rusya'nın Avrupa'ya ihraç ettiği gaz miktarı son 1 yıl içinde yüzde 30 azalma göstermiş. Belki boru hattını Ukrayna yolundan kapatır ve Nabucco yoluyla gönderir. Bu bir şeyi değiştirmez. Diğer bölümü Hazar Denizi'nin doğusu... Nasıl doğal gazlarını bu boru hattına gönderebilsinler. Onun Hazar Denizi'nden geçmesi mümkün değil. Ya eski güzergah olan Rusya'dan ya da İran'dan geçmesi gerekiyor. Son kaynak da İran'ın kendi doğal gazıdır.

Bizim şu an İsviçre ile bir anlaşmamız var. Bu anlaşmalar imzalanmıştır. Türkiye ve İsviçre de bunun transiti konusunda anlaşmaya vardılar. Diğer Avrupa ülkelerinden bir kısmı da doğal gaz için bize talepte bulundular. O zaman İran, Nabucco Boru Hattı'nı anlamlı kılmak için en önemli ülkedir. Ne zaman taleplerini İran veya Türkiye'ye bildirirlerse biz onlara gaz ihracı konusunda görüşürüz.''

Mutteki, görüşmelerin Tahran'da devam etmesi için Bakan Yıldız'ı İran'a davet ettiğini de sözlerine ekledi.

AZERBAYCAN DOĞAL GAZI
Bakan Yıldız, konuk bakan Mutteki'yi yolcu ettikten sonra gazetecilerin sorularını yanıtladı. Yıldız, ''Azerbaycan doğal gazı konusunda rakamda gelinen nokta nedir?'' şeklindeki soruyu yanıtlarken, bu tür görüşmelerde rakamlar konusunda gizlilik anlaşmalarının bulunduğunu, o nedenle rakam veremeyeceğini belirtti.

Hem Azerbaycan'ın hem de Türkiye'nin ilişkilerini sürdürebilmesi açısından Azerbaycan'a makul bir teklif verdiklerini ifade eden Yıldız, şöyle konuştu:

''Bu makul teklif, Azeri kardeşlerimiz tarafından da kabul gördü. Şahdeniz 2 ve transit geçiş ücretleriyle alakalı konularda ise bizim verdiğimiz teklifin yine makul olduğunu söylüyoruz, ama bu konuda henüz teyit almış değiliz. Ben Azerbaycan tarafının bu makul noktayı mutlaka fark edeceği kanaatindeyim. Çünkü, düşük ya da çok yüksek bir fiyatın sürdürülebilir bir fiyat olmadığını hem alıcı taraf olarak bizler hem de satan taraf olarak Azeri tarafının mutlaka bilmesi lazım.

Şahdeniz 1 ile ilgili verdiğimiz teklif kendileri tarafından da kabul gördü, ama biz bunu bir paket olarak değerlendiriyoruz. Şahdeniz 1, Şahdeniz 2, miktarı ve fiyatları ve taşımayla alakalı konular, üç tane temel maddeden oluşan bir pakettir. Sayın Aliyev'in yanlış bilgilendirildiği ile alakalı söylediğim konu budur. Biz şu anda fatura fiyatı üzerinden gazı almıyoruz, teklif ettiğimiz fiyat üzerinden aldığımız için (bu fiyatla kim satar kim alır) dendiğinde, evet biz de diyoruz bu fiyatla kim alır kim satar... O yüzden artırdık diyoruz. Bu nedenle makul bir noktada duruşumuz devam edecek.''

İran Dışişleri Bakanı Mutteki ile görüşmede doğal gazda 'Al ya da öde' yükümlülüğü konusunun gündeme gelip gelmediğine ilişkin soruya da Yıldız, bu konuda İran'dan öteleme talep ettikleri yanıtını verdi. Yıldız, ''Bu konuda bugün ve yarın yapılacak teknik görüşmelerin yanı sıra son 1 haftalık değerlendirmeden sonra karşılıklı bir karara varacağız ve bunu kamuoyuna paylaşacağız'' dedi.

Bir gazetecinin ''Bu konuda tahkime gidilir mi?'' sorusu üzerine de Yıldız, ilişkilerin çok zorda kalmadıkça tahkim yoluyla değil karşılıklı görüşme yoluyla çözülmesinden yana olduklarını belirtti.

TBMM GENEL KURULUNDA YAŞANAN KAVGA
Bir soru üzerine TBMM Genel Kurulu'nda yaşanan kavgayı da değerlendiren Yıldız, bu tür şeyleri tasvip etmelerinin mümkün olmadığını söyledi. Yıldız, şöyle konuştu:

''Ama bunun çıkış gerekçesi olarak hepimizin kutsal kabul ettiği ve peygamberimizle alakalı söylenen ve Sayın Başbakanımıza hiçbir şekilde kabul edilemeyecek bir atıftan dolayı böyle bir münakaşa ortamı çıktı. Hepimizin konuşmalarına dikkat etmesi lazım. Terbiye sınırları içerisinde, nezaket sınırları içerisinde kalmamız lazım. Kaldı ki Sayın Başbakanımıza böyle bir atıf, öncelikle söyleyenin ve dinleyenin Müslüman olduğu bir ortamda kesinlikle tarafları sıkıntıya sokmuştur. Biz kendisinin ayağının tozu bile olamayacağımız bir ortamda böyle bir atıf kabul edilemez. O yüzden hiç bir şekilde tasvip etmediğimiz böyle bir ortamın bir daha tekrarlanmamasını özellikle muhalefetteki arkadaşlarımızdan rica ediyorum.''