Doğu'da iki sigaradan biri kaçak

Polis ve jandarma, Şırnak'ta 2009'da yaklaşık 6 milyon lira değerinde kaçak sigara ele geçirirken, bu yılın sadece ilk 6 ayında rakam 140 milyon liraya ulaştı. Bölgedeki güvenlik ve gümrük birimlerinin depoları tamamen kaçak sigara ile doldu. Bunun ekonomik boyutu, yıllık 1 milyar pakete karşılık 4 milyar lira olarak hesaplanıyor. Paranın 3'te birinin terör örgütü PKK'ya gittiği tahmin ediliyor.

Kaçak sigaranın büyük bölümü Kuzey Irak'tan geliyor. Dohuk, Erbil ve Süleymaniye gibi birçok yerde sigara fabrikası var. Kaçakçılar bir paket sigarayı buradan ortalama 60 kuruşa alıyor. Terör örgütü PKK da, paket başına 30 kuruş 'vergi' kesiyor. Bir paket sigaranın maliyeti 1 TL'nin altında. Türkiye'de ise sigaranın fiyatı 2,5 TL ile 7,5 TL arasında değişiyor. Bu durumda elde edilen kâr yüzde 700'e kadar ulaşabiliyor. Tütün mamulleri, Türkiye ekonomisi içinde ciddi bir büyüklüğe sahip bulunuyor.

Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK) rakamlarına göre, 2009 yılı itibarıyla yıllık 5 milyar 377 milyon 750 bin paket yasal sigara satışı gerçekleşti. Bunun ekonomik karşılığı 20 milyar 435 milyon 450 bin TL. Türkiye'de tütün mamullerindeki vergi yükü yaklaşık yüzde 80 oranında. 2010'da beklenen Özel Tüketim Vergisi tahsilatı 17 milyar TL. Türkiye genelinde toplanan ÖTV'nin yaklaşık üçte biri sigaradan elde ediliyor. Yüksek vergiler sebebiyle, satış fiyatları ile maliyet bedelleri arasında ortalama 5 kat fark var. Bu durum, kaçakçılığa kapı aralıyor. DPT 9. Kalkınma Planı İçki, Tütün ve Tütün Ürünleri Sanayii Özel İhtisas Alt Komisyonu Raporu'nda toplam sigara pazarının yüzde 15'inin kaçak ürünlerden oluştuğu tahmin ediliyor. Bu rakama göre devletin vergi kaybı yıllık 1 milyar TL'nin üzerinde.

TAPDK'nın yaptığı analizlere göre, sınır illerindeki yasal sigara satış miktarları ortalama yüzde 45 düştü. Uyuşturucuya göre daha risksiz ve kolay olması, maliyetinin ucuz, getirisinin yüksek olması ve cezasının düşük olması sigara kaçakçılığına ilgiyi artırıyor. İki türlü sigara kaçakçılığı söz konusu. Birincisi, gümrüklerde vergi ödemeden kaçak olarak geçirilen sigaralar. İkincisi ise yurtdışında kurulan fabrikalarda üretilen sahte sigaraların çeşitli yollarla Türkiye'ye sokulması. Kaçak sigaranın yüzde 80'i Kuzey Irak'tan Türkiye'ye sokuluyor. Bir kısmı da konteynerlerle Mersin gibi serbest bölgelere getiriliyor. Sınır kapılarında ise 'legal kaçakçılık' söz konusu. Yurtdışından gelen her yolcu beraberinde vergiden muaf olarak 2 karton sigara getirebiliyor. Gürbulak ve Habur sınır kapılarında çalışan taksiler her gün birkaç kez İran ve Irak'a giriş çıkış yapıyor. Bu yolla her gün yaklaşık 10 bin paket sigaranın Türkiye'ye girdiği belirtiliyor. Sınırın karşı tarafında 12-15 TL'ye alınan bir karton sigara bu tarafta 30 ile 60 TL arasında satılıyor.

KATIRCILAR HER SEFERDE 1.000 TL KAZANIYOR

Kaçakçılar, sınır bölgelerinde yaşayan katırcılarla anlaşıyor. Bir kartonu Kuzey Irak'ta 12 TL'ye alıyor, PKK'ya 5 TL 'vergi' ödüyor. 17 TL'ye mal ettiği sigarayı sınırı geçince 25 TL'ye devrediyor. Bir katır, her seferinde yaklaşık 300 karton sigara getiriyor. Yaklaşık kâr miktarı ise 2 bin 400 TL. Bunun 1.000 TL'sini katırcı alıyor. Kaçak sigaraların ağırlıklı olarak katır sırtında Türkiye'ye getirildiği, sınır köylerinde toplandığı ve buradan araçların gizli bölmelerinde saklanarak iç piyasaya dağıtıldığı vurgulanıyor. Bunun yanı sıra kargo aracılığıyla da kaçak sigara sevkiyatı gerçekleştiriliyor. Türkiye'ye getirilen sigaralar, özellikle seyyar satıcılar tarafından, kazanç elde etme düşüncesiyle piyasaya sürülüyor. Güneydoğu'daki birçok kişi için kaçak çay ve sigara ciddi gelir kaynağı. İlgili kurumlar arasında sürekli bir işbirliği ve koordinasyon sağlanamayınca kaçakçılıkla etkili mücadele gerçekleşmiyor.