AB'ye El Beşir resti!

Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) tarafından dünyanın en büyük insani krizlerinden biri olan ve 2 milyon insanın evlerini terkettiği, 300 bin kişinin öldüğü Darfur’da insanlığa karşı suç işlemekten hakkında tutuklama kararı çıkarılan Sudan Cumhurbaşkanı Ömer El Beşir’in Türkiye ziyareti Avrupa Birliği ve Türkiye arasında kriz çıkardı. AB, Türkiye’den ziyareti tekrar gözden geçirmesini isterken, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ise, AB’yi Türkiye’nin içişlerine karışmakla suçladı. Sudanlı yetkililer tarafından İslam Konferansı Örgütü’nün (İKÖ) bir günlük toplantısı için İstanbul’a geleceği açıklanan El Beşir’in, UCM’nin kararlarını resmen tanımayan Türkiye’de tutuklanacak olmaması dünyada büyük yankı bulmuştu. Uluslararası basında büyük yer bulan bu karara en büyük tepki Avrupa Birliği’nden geldi. AB, Türkiye’den El Beşir davetini gözden geçirmesini istedi. Reuters, Fransa’yı ziyaret eden Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun ekibinden bir diplomatın Reuters muhabirlerine gösterdiği mektupta, “AB, Türkiye’ye El Beşir davetini gözden geçirme çağrısı yapar” dediğini söyledi. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Burak Özügergin, de AB Dönem Başkanı İsveç’in Ankara maslahatgüzarı tarafından kendilerine, İsveç’in konuyla ilgili tutumunun iletildiğini, bunun diplomatik anlamda bir nota olmadığını belirtti.

“Kim kime nota veriyor”

Türkiye’nin AB’ye yanıtı gecikmedi. Elazığ’da havaalanında gazetecilerin konu ile ilgili sorularını yanıtlayan Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, “Bu İslam Konferansı Teşkilatı çerçevesi içerisinde yapılan bir toplantı. İkili bir ziyaret değil. Bunlar çok taraflı ziyaretler, milletlerarası bir örgütün üyeleri olarak herkes ziyaret ediyor. Dolayısıyla da herkesin böyle görmesi, böyle anlayışla davranması gerekir” diye konuştu. Cumhurbaşkanı Gül, AB’nin nota verdiğini söyleyen bir gazeteciye de de gülerek, “Onlar ne karışırmış ki. Kim kime nota veriyormuş” karşılığını verdi. El Beşir’in bu haftasonu Türkiye’ye gelmesi bekleniyor. İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinecad’ın da katılacağı toplantıyla ilgili Reuters haber ajansında çıkan bir analizde, İKÖ zirvesinin Türkiye’nin İslam dünyasında hissedilen ağırlığını daha da artıracağı savunuldu.

Uganda bile almadı

UluslararasI Ceza Mahkemesi (UCM), Sudan Cumhurbaşkanı Ömer El Beşir hakkında, Darfur bölgesinde 2003 yılından bu yana Arap milislere verdiği destekle üç kabile halkına karşı savaş suçu ve insanlığa karşı suç işlemekten 4 Mart 2009’da tutuklama emri çıkardı. Ömer El Beşir, UCM’nin kurulduğu 2002 yılından bu yana hakkında tutuklama emri çıkartılan en üst düzey yetkili.

108 ülkeye giremiyor

Ayrıca, hakkında halen görevdeyken tutuklama kararı çıkarılan ilk cumhurbaşkanı. BM yetkililerine göre, Darfur’da Beşir’in destek verdiği Arap milis gücü Cancavit‘ler ve yerel kabileler arasında çıkan çatışmalarda 300 binden fazla sivil öldürüldü, işkence gördü ve tecavüze uğradı. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin kararlarını 108 ülke tanıdığı için Beşir, bu ülkelerden birine girmesi halinde tutuklanacak. Ancak Türkiye ve ABD, UCM’ye taraf olmadığından bu ülkelere girebiliyor. Ayrıca karar Afrika Birliği ve Arap Birliği tarafından da tanınmıyor. Beşir, hakkında tutuklama kararı çıktıktan sonra sadece Afrika’daki Eritre, Katar ve Mısır’a seyahat edebildi. Uganda ve Nijerya’ya yapacağı ziyaretler ise bu ülkelerdeki yoğun muhalefet nedeniyle iptal edildi.

Müslüman Müslümanı kesti

* Sudan 1953’ten 1990’lı yıllara kadar Müslümanlar ile Hristiyanlar arasında bir iç savaş yaşadı. Daha sonra kuraklığın etkisiyle güneye göçen kuzeyli Arap Müslümanlar ile güneydeki yerleşik siyahi Müslümanlar arasında su kaynakları, ekonomik nedenler nedeniyle iç savaş patlak verdi.

* Güney kabileleri Sudan Özgürlük Ordusu ve Adalet ve Eşitlik Hareketi adlı iki silahlı hareket oluşturarak direnişe başladı. Hükümet önce bölgeye hava operasyonu düzenledi. Daha sonra ayaklanmayı bastırmak için Cancavit (Süvariler) denilen ve Araplar’dan oluşan hükümet yanlısı silahlı grupları destekledi. İki taraf arasındaki çatışmalara, açlık ve susuzluk eklendi. Bugüne kadar 3 milyon Darfurlu yerlerinden olarak, mülteci kamplarına sığındı. 300 bini yaşamını yitirdi. El Beşir’e göre bu sayı sadece 10 bin.

Dünyaya Hollywood tanıttı

* Bu olayın ardından çatışma içinden çıkılmaz bir boyuta ulaştı. Rusya ve Çin’in Sudan hükümetine silah sattığı iddiaları dünya kamuoyunu karıştırdı. Mayıs 2006’da iki taraf arasında barış anlaşması imzalandı. Ancak başarılı olmadı. Bölgeye 7 bin Afrika Birliği askeri konuşlandırıldı. Ancak Fransa kadar bir bölgede, 7 bin asker yetersiz ekipmanları nedeniyle bir varlık gösteremedi.

* Darfur’daki kriz, başta Angelina Jolie ve George Clooney olmak üzere birçok Hollywood yıldızının kampanyalarıyla uluslararası kamuoyunda yer bulabildi. 2008’de El Beşir, sivilleri öldürmek, yağma, tecavüz, yok etme, cinayet, zorla göç ve işkenceyle suçlandı.

* UCM, geçen Mart’ta da El Beşir hakkında insanlığa karşı suç ve savaş suçlarından tutuklama kararı çıkardı. El Beşir, kararı “siyasi olduğu” gerekçesiyle tanımadı. Afrika Ligi ve İslam Konferansı Örgütü de kararı tanımıyor.