Erzurum Müzesinde 2 Bin 500 Yillik 'Tas Baba' Heykeli

2020 yilinda Erzurum’un Senkaya ilçesine bagli Ormanli Mahallesi’nde Kipçaklar dönemine ait oldugu tahmin edilen ve mezarlarda yatan kisilere temsilen yapilan 123 santimetre uzunlugunda, 45 santimetre çapinda ’Tas Baba’ heykeli bulunmustu. Mahallede çiftçilikle ugrasan Aytaç Alver isimli vatandas, hayvanlarini otlatirken otlarin arasinda üzerinde motifler olan bir heykel oldugunu fark etmis ve Müze Müdürlügü görevlileriyle baglantiya geçerek, tasin degerli bir tasa benzedigini ve incelenmesi gerektigini söylemisti. Incelemelerin ardindan heykelin 2 bin 500 yillik ‘Tas Baba’ heykeli oldugu ortaya çikmisti. Arkeologlar tarafindan incelenen Tas Baba heykeli, restorasyonunun tamamlanmasiyla Erzurum Müzesine yerlestirildi. Simdilerde müze ziyaretçilerinin ilgi odagi olan Tas Baba, en çok da çocuklarin ilgisini çekiyor.

“Esi benzeri olmayan bir eser”

Uzmanlar, bozkirda özellikle soylular için en yaygin mezar türü olan ’kurgan’larda kisinin önemine uygun olarak genellikle ahsaptan gömü odasinin üzerine tas ve topraktan bir yigma tepe yükseltilerek, bunun üzerine de ölen kisiyi temsil eden kabaca insan biçimli heykeller dikildigini ve bu heykellere de genellikle “Tas Baba” ismi verildigini ifade etti.

Erzurum Müze Müdürü Hüsnü Genç, elinde kase tutan, belinde sirali 4 kemer olan Tas Baba heykelinin buluntudan sonra titizlikle bakim, restorasyon ve konservasyon çalismalarinin tamamlandigini ifade ederek, “Yüz kismi, elleri ve kemerinde islemeli motifler bulunan, 1 metre 23 santimetre uzunlugunda, 47 santimetre genisligindeki heykel Tas Baba heykeli, müzemizin ve ülkemizin ünik (tek ve esi olmayan) eserlerinden birisi" dedi.



“2 bin 500 yil öncesine ait”

Genç, eserin Türk mezar gömme geleneklerinin en belirgin sekli ve örneklerinden olduguna isaret ederek, "Tas Baba, Islamiyet’ten önceki Türklerde özelikle Orta Asya’da bulunan Türk kavimleri tarafindan büyük devlet adamlarinin mezarlarina dikilen sahide taslardir, yani mezar taslaridir Tas Baba!nin Türk geleneklerinde oldugu gibi elinde ’bengü bade kasesi’ ve belinde sirali kemer görülüyor. Bu kemer, zamaninda vefat etmis Türk büyügünün, kemerdeki çizgi sayisi arttikça makaminin, mevki ve rütbesinin arttigini gösteren isarettir. Elindeki ’Bengü Bade’ ise öldükten sonra sonsuzluk kadehini içerek ölümsüzlüge gittigini belirtmektedir. Ülkemizde benzeri bulunmuyor çünkü bunlarin orijinali Orta Asya’da. Bilindigi gibi Türkler Orta Asya’dan Türkiye’ye dogru yayilim göstermekte. Tabii Orta Asya’da degisik örnegi vardir ancak ülkemizde ilk örnegi müzemizde. Eser günümüzden yaklasik 2 bin 500 yil öncesine ait” seklinde konustu.