Anadolu Koyununun Antik DNA Çalismasi, Evcillestirmenin Tarihine Isik Tutacak
ODTÜ ve Hacettepe Üniversitesi öncülügünde Anadolu'nun 6 farkli kazi alaninda bulunan koyun kemiklerinin DNA analizlerinin yapildigi arastirma, koyunlarla ilgili bugüne dek yapilan en kapsamli antik genom makalesi olarak bilim dünyasina duyuruldu Yedi farkli ülkeden 42 genetikçi, arkeolog ve antropologun yürüttügü çalisma, 10 bin yil önce Anadolu'nun yani sira baska bölgelerde de koyunlarin evcillestirilmis olabilecegini gösterdi Arastirmaci Eren Yüncü: 'Modern koyun irklarinda Asyali koyunlarla Avrupali koyunlar arasinda net genetik farklar oldugunu biliyorduk. Analizimiz sirasinda bu farklarin en az 9 bin yil önce basladigini görmek bizim için sasirticiydi'
SELMA KASAP - Orta Dogu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) ve Hacettepe Üniversitesi öncülügünde Anadolu'nun 6 farkli kazi alaninda bulunan koyun kemiklerinin DNA analizlerinin yapildigi arastirma, koyunlarin evcillestirilme süreciyle ilgili bilinmeyenlere isik tuttu.
Uluslararasi bir ekiple yürütülen çalismada 7 ülke 17 üniversiteden 42 genetikçi, arkeolog ve antropologlar yer aldi.
Incelenen koyunlara ait örnekler, Avrupa Arastirma Konseyi (ERC) destekli "Neogene" projesi ve TÜBITAK 1001 projeleri kapsaminda kazilarin yapildigi Tepecik Çiftlik Höyük, Pinarbasi Höyük, Boncuklu Höyük ve Canhasan III ile Bati Anadolu'dan Ulucak Höyük ve Barcin Höyük'ten elde edildi.
Arastirmacilarin verdigi bilgiye göre, koyunlar, yaklasik 10 bin yil önce Neolitik dönemde ilk evcillestirilen çiftlik hayvanlarindan biriydi. Arkeolojik veriler, koyunun evcillestirilmesinin Orta Dogu'da, Dogu Anadolu ve Orta Anadolu'yu da içine alan bir bölgede oldugunu gösterdi.
Evcillestirmeyi takip eden bin yillar içinde evcil koyun, Avrupa, Kuzey Afrika ve Orta Asya'ya yayildi. Ancak koyunun tam olarak ne zaman ve kaç kez evcillestirildigi, evcillestirildikten sonra nasil evrildigi belirlenememisti.
Çalismada, arkeologlar, antropologlar ve genetikçiler için koyunlarin evcillesme süreciyle ilgili merak uyandiran konular antik DNA arastirmasiyla aydinlatildi. Arastirma verileri, 10 bin yil önce Anadolu'nun yani sira baska bölgelerde de koyunlarin evcillestirilmis olabilecegini gösterdi.
Communications Biology dergisinde yayimlanarak bilim dünyasina duyurulan çalismanin sonuçlari, bugüne dek yapilan en kapsamli antik koyun genom makalesi olarak tanimlandi.
- 6 arkeolojik kazi alanindaki koyun kemikleri analiz edildi
Çalismanin sorumlu yazari Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Bölümü Doktor Ögretim Üyesi Füsun Özer, 6 arkeolojik kazi alaninda bulunan koyun kemiklerini analiz ettiklerini aktardi. Toplam 180 bireyin DNA analizlerini yaptiklarini anlatan Özer, bunlarin dördünden antik genom verileri üretilebildiklerini, çalismada, ayrica 91 koyunda anne soyuna ait mitokondri DNA'sini çalistiklarini belirtti.
Antik koyun kemiklerinde DNA'nin çok az korundugunu gördüklerini, bunun sebebinin de muhtemelen koyunlarin pisirilmesi oldugunu belirten Özer, elde ettikleri genom ve mitokondri DNA'si verilerini modern koyunlarla ve neolitik Orta Asya koyunlarinin DNA verisiyle karsilastirdiklarini söyledi.
- Asyali koyunlar ile Avrupali koyunlar arasinda net genetik farklar 9 bin yil önce baslamis
Çalismanin ilk yazarlarindan ODTÜ'de doktora sonrasi arastirmaci Eren Yüncü ise "Modern koyun irklarinda Asyali koyunlarla Avrupali koyunlar arasinda net genetik farklar oldugunu biliyorduk. Analizimiz sirasinda bu farklarin en az 9 bin yil önce basladigini görmek bizim için sasirticiydi." diye konustu.
Yüncü, "DNA sonuçlarina göre, günümüz Avrupa koyunlari, neolitik dönemde Orta ve Bati Anadolu'da yasamis evcil koyunlarla yakin akrabalar. Ama günümüz Asyali koyunlari daha farkli. Belki de günümüz Asya koyunlarinin atalari, Anadolu'dan doguda baska bir bölgede evrilmis olabilir. Bu bölge örnegin Iran olabilir." ifadelerini kullandi.
- "Koyun birden fazla merkezde evcillestirilmis olabilir"
ODTÜ Antik DNA laboratuvarinin kurucusu ve çalismanin liderlerinden emekli ögretim üyesi Inci Togan da neolitik dönemde iki bölgede evcillesmenin olasi oldugunu söyledi. Togan, daha önce keçilerle yapilan antik DNA çalismalarinin da "Bereketli Hilal"in bati ve dogusunda keçilerin birden fazla defa evcillestirildigini gösterdigini anlatti.
Alternatif senaryolarin da mümkün oldugunu belirten Togan, "Tek bir evcillestirme sonrasi bati ve doguda koyunlarin çok hizli farklilasmasi ya da doguda yabani koyunlarin evcil koyunlara karismasi gibi senaryolar da halen mümkün." degerlendirmesinde bulundu.
Çalismanin yazarlarindan ODTÜ Ögretim Üyesi Mehmet Somel de koyunun evcillesme sonrasindaki tarihinin de karisik oldugunu vurguladi. Somel, "Antik DNA sonuçlarina göre, koyunlar evcillestikten sonra Avrupa'da ve özellikle de Anadolu'da çok degisime ugradi. Yünü veya yagi için seçilmis irklarin yayilmasinin bu degisimde rolü olabilir." dedi.
Arastirma, 3 ayri yüksek lisans tezine de kaynaklik etti.
Kaynak: AA
Uluslararasi bir ekiple yürütülen çalismada 7 ülke 17 üniversiteden 42 genetikçi, arkeolog ve antropologlar yer aldi.
Incelenen koyunlara ait örnekler, Avrupa Arastirma Konseyi (ERC) destekli "Neogene" projesi ve TÜBITAK 1001 projeleri kapsaminda kazilarin yapildigi Tepecik Çiftlik Höyük, Pinarbasi Höyük, Boncuklu Höyük ve Canhasan III ile Bati Anadolu'dan Ulucak Höyük ve Barcin Höyük'ten elde edildi.
Arastirmacilarin verdigi bilgiye göre, koyunlar, yaklasik 10 bin yil önce Neolitik dönemde ilk evcillestirilen çiftlik hayvanlarindan biriydi. Arkeolojik veriler, koyunun evcillestirilmesinin Orta Dogu'da, Dogu Anadolu ve Orta Anadolu'yu da içine alan bir bölgede oldugunu gösterdi.
Evcillestirmeyi takip eden bin yillar içinde evcil koyun, Avrupa, Kuzey Afrika ve Orta Asya'ya yayildi. Ancak koyunun tam olarak ne zaman ve kaç kez evcillestirildigi, evcillestirildikten sonra nasil evrildigi belirlenememisti.
Çalismada, arkeologlar, antropologlar ve genetikçiler için koyunlarin evcillesme süreciyle ilgili merak uyandiran konular antik DNA arastirmasiyla aydinlatildi. Arastirma verileri, 10 bin yil önce Anadolu'nun yani sira baska bölgelerde de koyunlarin evcillestirilmis olabilecegini gösterdi.
Communications Biology dergisinde yayimlanarak bilim dünyasina duyurulan çalismanin sonuçlari, bugüne dek yapilan en kapsamli antik koyun genom makalesi olarak tanimlandi.
- 6 arkeolojik kazi alanindaki koyun kemikleri analiz edildi
Çalismanin sorumlu yazari Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Bölümü Doktor Ögretim Üyesi Füsun Özer, 6 arkeolojik kazi alaninda bulunan koyun kemiklerini analiz ettiklerini aktardi. Toplam 180 bireyin DNA analizlerini yaptiklarini anlatan Özer, bunlarin dördünden antik genom verileri üretilebildiklerini, çalismada, ayrica 91 koyunda anne soyuna ait mitokondri DNA'sini çalistiklarini belirtti.
Antik koyun kemiklerinde DNA'nin çok az korundugunu gördüklerini, bunun sebebinin de muhtemelen koyunlarin pisirilmesi oldugunu belirten Özer, elde ettikleri genom ve mitokondri DNA'si verilerini modern koyunlarla ve neolitik Orta Asya koyunlarinin DNA verisiyle karsilastirdiklarini söyledi.
- Asyali koyunlar ile Avrupali koyunlar arasinda net genetik farklar 9 bin yil önce baslamis
Çalismanin ilk yazarlarindan ODTÜ'de doktora sonrasi arastirmaci Eren Yüncü ise "Modern koyun irklarinda Asyali koyunlarla Avrupali koyunlar arasinda net genetik farklar oldugunu biliyorduk. Analizimiz sirasinda bu farklarin en az 9 bin yil önce basladigini görmek bizim için sasirticiydi." diye konustu.
Yüncü, "DNA sonuçlarina göre, günümüz Avrupa koyunlari, neolitik dönemde Orta ve Bati Anadolu'da yasamis evcil koyunlarla yakin akrabalar. Ama günümüz Asyali koyunlari daha farkli. Belki de günümüz Asya koyunlarinin atalari, Anadolu'dan doguda baska bir bölgede evrilmis olabilir. Bu bölge örnegin Iran olabilir." ifadelerini kullandi.
- "Koyun birden fazla merkezde evcillestirilmis olabilir"
ODTÜ Antik DNA laboratuvarinin kurucusu ve çalismanin liderlerinden emekli ögretim üyesi Inci Togan da neolitik dönemde iki bölgede evcillesmenin olasi oldugunu söyledi. Togan, daha önce keçilerle yapilan antik DNA çalismalarinin da "Bereketli Hilal"in bati ve dogusunda keçilerin birden fazla defa evcillestirildigini gösterdigini anlatti.
Alternatif senaryolarin da mümkün oldugunu belirten Togan, "Tek bir evcillestirme sonrasi bati ve doguda koyunlarin çok hizli farklilasmasi ya da doguda yabani koyunlarin evcil koyunlara karismasi gibi senaryolar da halen mümkün." degerlendirmesinde bulundu.
Çalismanin yazarlarindan ODTÜ Ögretim Üyesi Mehmet Somel de koyunun evcillesme sonrasindaki tarihinin de karisik oldugunu vurguladi. Somel, "Antik DNA sonuçlarina göre, koyunlar evcillestikten sonra Avrupa'da ve özellikle de Anadolu'da çok degisime ugradi. Yünü veya yagi için seçilmis irklarin yayilmasinin bu degisimde rolü olabilir." dedi.
Arastirma, 3 ayri yüksek lisans tezine de kaynaklik etti.