Zengin-Fakir uçurumu

17 Nisan 2012 Salı günü yayınlandı Türkiye'deki 19 milyon ailenin en zengin yüzde 20'lik ve en yoksul yüzde 20'lik kesiminin yaptığı harcamalar arasındaki fark bakın ne kadar...

Rapora göre en yoksul 3 milyon 761 bin aile yılda bir kez ayakkabı alırken, aynı sayıdaki zengin aile yedi ayakkabı alıyor.

İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası'nın (İSMMMO) ''En Zenginler, En Yoksulların Türkiye Harcama Görünümü'' adlı raporuna göre, Türkiye'de yoksulu gıda, barınma ve yakıt masrafı zorlarken, yüksek gelir grupları gıda yanında, araç alımına, kiraya, restoran ve cafelere kaynak ayırabiliyor. Eğitime, kültür ve eğlenceye para ayıramayan dar gelirli sigarasından ise vazgeçemiyor. Rapora göre ekonomide ortadirek olarak anılan kesim de yoksulluğa daha yakın durumda.

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) resmi verileri ve saha anketlerinden yararlanılarak hazırlanan En Zenginler, En Yoksulların Türkiye Harcama Görünümü Raporu'nda Türkiye'de gelir düzeyi ile hane halklarının tüketim tercihleri arasındaki ilişkiyi detaylı bir biçimde ortaya konuluyor. En yoksul ve en zengin gelir grupları arasında kimi harcama kalemlerindeki fark dikkat çekiyor.

Türkiye'de sayıları 18 milyon 808 bin 172 olan hanenin, en zengin 3 milyon 761 bin 634 hanesi ile en yoksul 3 milyon 761 bin 634 hanesinin harcama analizlerine göre, zenginin araba masrafı bile yoksulun gelirinden fazla durumda.

Rapora göre, en yoksul 3 milyon 761 bin hanehalkı, 2010 yılında yıllık araç alımı harcaması ile toplamda sadece 377 adet araba alabilirken, en zengin 3 milyon 761 bin hanehalkı toplamda 651 bin 144 araba almış.

Zengin için gıda ile araç alımının payı ise neredeyse aynı. Rapora göre en zengin ve en yoksul kesim arasındaki farkın önemli oranda belirginleştiği diğer konular sigorta ve sosyal hizmetler alanında. En yoksul yüzde 20 risklere karşı kendini korumak amaçlı sigorta yaptıramazken, sosyal amaçlı hizmetler satın alamıyor. Rapordaki verilere göre, örneğin yıllık toplam sigorta poliçesi adedi en yoksul 3 milyon 761 bin hanehalkı için 2 bin 515 iken, en zengin 3 milyon 761 bin hanehalkı için toplamda 1 milyon 207 bin.

En yoksul Haneler yılda yalnız bir çift ayakkabı alabilirken, en zengin aileler 7 çift ayakkabı alıyor.

Paket turlara katılan hanehalkı sayısı da, dar gelirli hanehalkları için son derece sınırlı. En yoksul yüzde 20 içinde paket turlara katılanların sayısı 18 bin ile sınırlı iken, bu en zengin yüzde 20 içinde 940 bine çıkıyor.

Rapora göre, halkın harcama yapısına bakıldığında en zengin yüzde 20'nin, en yoksul yüzde 20'ye göre gıda harcamalarına ayırdığı pay 2,8 kat, gerçek kira için ayırdığı pay 2,4 kat, elektrik, gaz ve diğer yakıtlarda 2,8 kat fazla iken, araç alımında bu fark 1729 kata ulaşıyor. En zengin dilim ile ortadirek arasında da araç alımı için ayrılan paylar arasında 38,7 kat fark bulunuyor.

Raporda incelen bir yıllık TÜİK dönem verilerine göre hanehalkları toplam 416 milyar lira tüketim harcaması yaparken, bunun 173 milyar lirasını, yani yüzde 42'sini en zengin yüzde 20'lik kesim yaptı. Buna karşın en yoksul yüzde 20'nin yaptığı harcama 30 milyar lira ve ve yüzde 7'lik pay ile sınırlı düzeyde gerçekleşti. Ortadirek ise harcama pastasından 69 milyar lira ile yüzde 17'lik pay aldı.

En fazla fark, araç satın alımında

Rapora göre, zengin ve yoksul harcaması arasında ürün gruplarına göre eğlence ve kültürde 90, konaklama hizmetlerinde 94, sosyal hizmetlerde 108, sigorta hizmetlerinde 480, araç satın alımında 1.727 kat fark bulunuyor.

En zengin ile en yoksul arasında harcamalar arasındaki farkın en az olduğu ürün grupları ise kira, gıda, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar. Bu ürün gruplarının zorunlu harcamalar olması dikkat çekici. Söz konusu fark gerçek kirada 2,4 kat, elektrik, gaz ve diğer yakıtlarda 2,8 kat, gıda harcamalarında 2,8 kat, izafi kirada 3,4 kat, sigara ve tütün tüketiminde ise 3,4 kat.

Rapora göre, en yoksul yüzde 20 sigara ve tütünden vazgeçemiyor. En zengin ile en yoksul kesim arasında tütün ve sigara tüketimi açısından fark sadece 3,4 kat. Bu fark alkollü içeceklerde 14,1'e çıkıyor. Yoksul alkole yıllık sadece 8 lira ayırabilirken, tütün ve sigaraya 410 lira ayırıyor. Buna karşın en zengin kesimin yıllık alkollü içecek bütçesi 119 lirada kalırken, sigara ve tütün bütçesi 1.409 lira. Buna göre en zengin yüzde 20'nin sigara ve tütün masrafı, yoksullun yıllık gıda harcamasının yarısından fazla. Ortadirek alkollü içecek kullanımına ortalamadan daha fazla bir kaynak ayırırken, buna karşın sigara ve tütünde bu tutar ortalamanın altında.

Arıkan:''Vergilere yeni sistem gerekiyor''

İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan, rapora ilişkin yaptığı değerlendirmede, adaletsiz vergi olarak adlandırılan ve gelirine bakılmaksızın herkesten yaptığı harcamaya göre aynı oranda alınan dolaylı vergiler nedeniyle Hanelerin arasındaki uçurumun giderek derinleştiğini savundu.

Türkiye'de vergi sisteminin hanehalklarının gelirlerine duyarlı olması gerektiğine işaret eden Arıkan, dar gelirlilerin üzerindeki vergi yükünün hafifletilmesi için, vergi sisteminde kökten bir dönüşüme ihtiyaç olduğunu kaydetti.

Arıkan, özellikle elektrik, doğalgaz gibi kaynaklar ve gıda harcamaları üzerindeki vergilerin indirilmesinin önemli bir etki yaratabileceğine işaret ederek, ''Vergi sistemi, zaten zor durumda olan dar gelirlerinin üzerine basan değil, gelir dağılımını düzenleyici bir biçimde yapılandırılmalıdır. Bu anlamda hanehalkı gelire göre, harcama kalemleri dolaylı vergiler için temel alınmalıdır. Dar gelirlinin sık tükettiği ana ihtiyaçlar vergi dışı bırakılmalıdır'' görüşünü ifade etti.