Kazakistan Orta Asya'daki Su Sorununa Çözüm Arıyor

Kazakistan Tarım Bakan Yardımcısı Arman Evniyev, Siriderya havzası hidro enerji kaynaklarının kullanılmasıyla ilgili Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan arasında yeni dörtlü anlaşma yapılması önerisini getirdi.

Evniyev, "Sınır aşan nehir sularının korunması ve kullanım durumu" temalı toplantıda yaptığı konuşmada, Kazakistan'ın Rusya ile olan sınırından Yayık, Çin sınırında İrtiş ve İli havzası yer alırken, Kırgızistan sınırında Şu, Talas'ın yanı sıra Siriderya havzalarının bulunduğunu aktardı.

Çin'in su ihtiyaçlarını artırmasıyla İrtiş ve İli nehirlerinde suyun azaldığını kaydeden Eyniyev, bunun olumsuz çevre riskleri taşımasının yanı sıra ülkesindeki tarım alanlarının sulanmasını da zora soktuğunu söyledi.

Evniyev, Kazakistan ile Çin arasında su paylaşımı anlaşmasının olmadığına işaret ederek, İrtiş ve İli nehir sularının paylaşımıyla ilgili anlaşmanın yapılması yönünde çalışmaların sürdüğünü aktardı.

Eyniyev ayrıca, Rusya ile aralarında Yayık Nehri seviyesinin düşmesiyle çevresel durumun kötüleşmesi ve Kigaç nehir suyunun kullanılmasıyla ilgili anlaşmanın olmaması gibi sorunları çözmek için çaba gösterdiklerini aktardı.

Eyniyev, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan hükümetleri arasında Siriderya Havzası'ndaki hidro enerji kaynaklarının kullanılmasına ilişkin anlaşma normlarının yerine getirilmediğini kaydetti.

Özbekistan'ın dostluk kanalı aracılığıyla Güney Kazakistan eyaletine su verilmesinin, Kazakistan'ın isteğine uygun olmadığını savunan Eyniyev, Özbekistan ile sınır aşan nehirlerin ve ülkelerarası kanalların ortak kullanılmasıyla ilgili bir anlaşma olmamasının da sorun teşkil ettiğini dile getirdi.

Evniyev, "Siriderya Havza'sının hidro enerji kaynaklarının kullanılmasıyla ilgili yeni dörtlü anlaşma yapılmalı. Özbekistan ile birlikte gerekli su akışının sağlanması için önlemler alınmalı, mal değişimi yoluyla Kırgızistan'dan elektrik enerjisini alma konusu üzerinde çalışılmalı, Kazakistan ile Özbekistan'ın su alanındaki işbirliği yol haritasındaki maddelerin uygulanması sağlanmalı." dedi.

- "Uluslararası konsorsiyum, sorunu kapsamlı bir şekilde çözebilir"

Kazakistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Galımjan Koyşıbayev de su sorununa Aral sorunu üzerinden baktıklarını vurguladı. Koyşıbayev, Uluslararası Aral'ı Kurtarma Fonu dönem başkanlığının Türkmenistan'a geçmesi ve Özbekistan'da iktidar değişikliğinin su sorununun bölgedeki beş ülke tarafından yeniden tartışılmasına imkan sağlayacağını söyledi.

Koyşıbayev, Kırgızistan'ın "Özbekistan'ın yapıcı olmayan pozisyonu" nedeniyle Uluslararası Aral Fonundaki katılımını dondurduğunu aktararak, Kırgızistan’ı katılmaya ikna etmeye çalıştıklarını dile getirdi.

Aral sorununun bu yılın önemli konularından biri olacağının altını çizen Koyşıbayev, ağustos ayının sonunda Aral Fonu kurucu ülkeler devlet başkanları zirvesinin yapılmasının beklendiğini ve burada önemli konuların ele alınmasının öngörüldüğünü kaydetti.

Koyşıbayev, şu ana kadar bireysel önlemler aldıklarını ifade ederek, "Cumhurbaşkanımızın 1990'lı yılların başından beri açıkladığı uluslararası hidro enerji konsorsiyumu oluşturma önerisi, sorunu kapsamlı bir şekilde çözebilir. Aksi halde çıkarları karşılaştırmak zor. Birilerine elektrik enerjisi lazım, diğerlerine su, üçüncülerin hiçbir şeye ihtiyacı yok." dedi.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra ülkeler arası su kaynaklarının kullanılmasıyla ilgili ilk anlaşma 1992 yılında Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan ve Türkmenistan tarafından yapılmış, aynı ülkeler Orta Asya'da yok olmakta olan Aral Gölü'nü kurtarmak için Uluslararası Aral'ı kurtarma fonu oluşturmuştu.

1998'de Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan hükümetleri arasında Siriderya Havzası hidro enerji kaynaklarının kullanılmasıyla ilgili anlaşma imzalanmıştı.

Orta Asya'da yok olmakta olan Aral Denizi'ni besleyen büyük nehirlerden Amuderya suyun yüzde 80'ni Tacikistan nehirlerinden alırken, Siriderya da Kırgızistan'da doğuyor.

Afganistan, Türkmenistan ve Özbekistan sınırlarında geçen Amuderya, söz konusu ülkelerin tarım arazileri için kullanılıyor. Siriderya da Özbekistan ile Kazakistan'ın güneyindeki tarım alanlarını besliyor.

Yüzölçümü olarak dünyanın 9. büyük ülkesi olan Kazakistan, sınırlı su kaynaklarına sahip.