ANALİZ - Ruanda'da Seçmenin Eğilimi İstikrardan Yana
Ruanda'da bugün yapılan devlet başkanlığı seçiminde sürpriz bir sonuç beklenmiyor. Seçimlerde üç aday yarışacak ancak ülkeyi 17 yıldır yöneten Kageme’nin tekrar seçileceği tahmin ediliyor Kagame’nin en önemli başarısı Ruanda’yı soykırım sonrası dönemde Orta Afrika’nın en istikrarlı ülkesi haline getirmesi Son on yılda TürkiyeRuanda ilişkileri artan bir ivmeyle gelişiyor. Ruandalı yöneticiler başta vize kolaylığı olmak üzere Türk yatırımcılara birçok alanda çeşitli imkanlar sunuyor
İBRAHİM TIĞLI - Ruanda'da bugün devlet başkanlığı seçimleri yapılıyor. Yaklaşık 8 milyon seçmen önümüzdeki yedi yıl ülkeyi yönetecek devlet başkanını belirleyecek. 2003 ve 2010'da yapılan seçimleri şu anki Devlet Başkanı Paul Kagame kazanmıştı. Kagame daha önce devlet başkanlığı seçimlerinde aday olmayacağını açıklamıştı ancak 2015’te yapılan anayasa değişikliği ile tekrar aday olabilmesinin önü açıldı.
Afrika’da kimin devlet başkanı seçileceğine ilişkin tahminler genellikle doğru çıkar. Bu konudaki istisnalardan biri bu yıl gerçekleştirilen Gambiya devlet başkanlığı seçimleri oldu. Birçok uzman, Devlet Başkanı Yahya Cammeh’in tekrar seçileceği konusunda görüş birliğine varmıştı ancak az bir farkla da olsa seçimleri Adem Barrov kazandı.
Ruanda seçimlerinde ise büyük bir sürpriz beklenmiyor. Seçimlerde üç aday yarışacak ancak Kageme’nin yüksek ihtimalle seçim yarışını önde tamamlayacağı öngörülüyor. 60 yaşındaki Kagame ülkeyi 17 yıldır yönetiyor, tekrar seçilirse yedi yıl daha yönetecek.
- Soykırım sonrası dönem
Kagame’nin siyasi kariyeri 1990’larda başladı. 1994 soykırımının sona erdirilmesinde önemli bir rol oynadı. 1994 sonrası kurulan Ruanda hükümetinde Savunma Bakanlığı ve Devlet Başkan Yardımcılığı görevlerinde bulundu. Paul Kagame otoriter olmakla eleştirilse de Ruanda halkı tarafından sevilen bir lider. Soykırımdan sonra etnik topluluklar arasında bir uzlaşma sağlayarak, farklılıklara rağmen beraber nasıl yaşanabileceğini hem Afrika’ya hem tüm dünyaya gösterdi. Ruanda halkı, soykırım travmasına maruz kalan diğer halklarda beliren genel eğilimin yani düşmanlıkların canlı tutulması durumunun aksine 'soykırımı unutmama' ancak 'düşmanlıkları hatırlamama' anlayışına yöneldi. Bu anlayışın kabul görmesinde Paul Kagame’nin önemli bir etkisi var.
Kagame’nin en önemli başarısı Ruanda’yı Orta Afrika’nın en istikrarlı ülkesi haline getirmesi. Çevre ülkeler iç çatışmalar, isyanlar ve terörle uğraşırken Ruanda halkı Afrika ülkelerinde pek alışık olmadığımız sakin hayatına devam ediyor. Artık etnik topluluklar, Hutu ya da Tutsi aidiyetini unutarak ortak bir Ruanda kimliği etrafında toplanmış durumda.
Afrika'da kalkınma süreçleri istikrarla doğrudan bağlantılı. Bağımsızlık sonrası birçok Afrika ülkesi istikarı sağlayamadığı için kalkınma yarışında geç kaldı. Bu yüzden Kagame soykırım sonrası dönemde başlıca önceliği istikrarın sağlanmasına verdi bunu da büyük ölçüde başardı. Bugün Ruanda’da terör olayları, iç çatışmalar, siyasi gerginlikler yok. Başkent Kigali, en güvenli Afrika şehirlerinden biri. Polis ve halk uyum içinde çalışarak güvenlik sorununun çözmüş görünüyor. Bu güvenliğin sağlanmasında Türkiye’nin de katkısı oldu. Türkiye ile Ruanda arasında yapılan bir protokol kapsamında Türkiye, Ruandalı polislere eğitim verdi.
- Öncelik sağlık ve eğitimde
Soykırımı takip eden dönemde özellikle sağlık ve eğitim alanlarında ciddi atılımlar yapıldı. Ülkenin birçok şehrinde hastaneler inşa edildi, kasaba ve köylere sağlık ocakları götürüldü. Sıtma, zatürre, sarı humma ve AIDS gibi hastalıklarla etkin şekilde mücadele edildi. Bu hastalıklarda ciddi bir azalma görüldü. İlk ve orta öğretim ücretsiz hale getirilerek okuma yazma oranı artırıldı. Eğitimde Fransızca’nın hegemonyasına son verildi, İngilizce ve Swahili dilinde de eğitim yaygınlaştırıldı.
Kagame ekonomi de de hızlı bir kalkınma modelini benimsedi. Dış yatırımlar teşvik edildi, yatırım yapacak uluslararası şirketlere kolaylık sağlandı. Fransa’nın ekonomide geçmişten gelen belirleyici rolü büyük ölçüde sona erdi, Türk, Çin ve Hintli şirketlere yatırım yapmaları için alan açıldı.
Ruanda’nın Kagame döneminde en önemli başarılarından biri de kadınların siyasi ve sosyal hayatta daha fazla yer edinmelerin önünün açılması oldu. Dünyada en fazla bakan ve milletvekili kadının bulunduğu ülke Ruanda. Kadınlar için pozitif ayrımcılık yapıldı, bürokraside kadınlara daha fazla yer verildi.
- Dış politikada yeni dönem
Kagame’ye yöneltilen en önemli eleştirilerden biri çevre ülkelerdeki sorunlara müdahil olduğu iddiası. Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Burundi, ülkelerindeki iç karışıklıktan Ruanda yönetimini sorumlu tuttular. Gerek Kongo gerek Burundi’deki Tutsi ayrılılıkçıların Kagame yönetimi tarafından desteklendiğini iddia ettiler.
Bu eleştirilerde, Ruanda'nın sınır güvenliğini yeterince sağlayamamış olması açısından haklılık payı da var. Nitekim Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Burundi'de isyancıların Ruanda’dan silah yardımı aldıkları uluslararası kuruluşlar tarafından da belirtiliyor. BM gözlemcileri, birçok kez, isyancı grupların Ruanda sınırını kullanarak saldırılar düzenlenlediğini açıkladı. Buna mukabil Ruanda bölgesel barışın gerçekleşmesi için de adımlar attı. İç çatışmaların devam ettiği Somali ve Güney Sudan gibi bölge ülkelerine barış gücü gönderdi.
Üç sene önce Güney Afrika'nın Johannesburg kentinde muhalif bir generalin öldürülmesi iki ülke arasında geçici bir gerginliğe neden olmuşsa da Ruanda, genellikle diğer Afrika ülkeleri ile uyumlu bir dış politika izlendi.
- Kagame’ye karşı iki aday
Seçimlerde Paul Kagame’ye karşı iki aday yarışıyor. Demokratik Yeşiller Partisi adayı Frank Habineza ile seçimlere bağımsız aday olarak giren gazeteci Philippe Mpayimana. Habineza daha önce 2015 anayasa değişikliği referandumunda Kagame’nin karşısına çıkmış, ancak referandumdan yüzde 98’lik “evet” oyu çıkmıştı. Bu seçimde de Habineza’nın çok fazla şansı bulunmuyor ve oy oranının yüzde 10’un altında kalacağı tahmin ediliyor.
Mpayimana ise ülkesinde tanınan bir isim değil. Uzun süre Kongo Cumhuriyeti, Kamerun ve Fransa'da yaşadıktan sonra geçen şubat ayında ülkesi Ruanda’ya döndü. Seçmen nezdinde tanınan bir isim olmadığı kampanya döneminde açıkça görüldü. Mpayimana seçim konuşmalarını salonlarda 50-60 kişilik topluluklara yaptı.
Seçimlerde bir sürpriz olması çok zayıf bir ihtimal. Böyle bir durumda ise daha şanslı olan adayın Mpayimana değil Habineza olduğu görülüyor. Habineza seçim konuşmalarında daha fazla istihdam, kırsal kesimlerin kalkınması için devlet desteği gibi seçmen nezdinde karşılığı olan vaatlerde bulundu. Bu vaatleri, zayıf bir ihtimal olsa da 17 yıllık Kagame iktidarına son vermesini sağlayabilir.
- Türkiye-Ruanda ilişkileri gelişiyor
Son on yılda Türkiye-Ruanda ilişkileri artan bir ivmeyle gelişiyor. Türk inşaat şirketleri Ruanda’da önemli yatırımlar gerçekleştirdi. Türk ürünleri yüksek kalitesiyle tüketicilerden büyük ilgi görüyor. Ruandalı yöneticiler başta vize kolaylığı olmak üzere Türk yatırımcılara birçok alanda çeşitli imkanlar sunuyor.
İki ülke arasındaki yakınlaşmanın bir tezahürü olarak Ruanda yönetimi FETÖ okullarının Türkiye’ye, Maarif Vakfı’na devredileceğini duyurdu. FETÖ'nün faaliyetleri yasaklayan Ruanda makamları, örgüt mensuplarının sınır dışı edildiğini açıkladı.
Türkiye’de YTB bursu ile okuyan Ruandalı öğrencilerin sayısında da önemli bir artış var. Türkiye, Ruandalı öğrenciler için bir cazibe merkezi haline gelmiş durumda. İngiltere ve Fransa’ya giden öğrenci sayısında bir azalma söz konusu iken Türkiye’ye eğitim için başvuran öğrenci sayısının giderek arttığı görülüyor.
Ruanda’nın Ankara Büyükelçiliği ile Türkiye’nin Kigali Büyükelçiliği arasında da kuvvetli ve diğer Afrika ülkleri için de örnek olabilecek bir işbirliğinin olduğu görülüyor.
Bugün yapılacak seçimler Ruanda’nın gelecek yedi yılını belirleyecek. 1994 soykırımını yaşamış Ruanda istikrarı ile öne çıkıyor ve bu seçimde de yine istikrar faktörü belirleyici olacak. Sonuçları kimin kazanıp kazanmadığından çok istikrarın devam edip etmeyeceği önem kazanıyor. Bu seçimlerden sonra muhtemelen Ruanda’nın yeni önceliği demokrasiyi yerleştirmek ve diğer Afrika ülkeleri için bir model haline gelmek olacak.
Kaynak: AA
Afrika’da kimin devlet başkanı seçileceğine ilişkin tahminler genellikle doğru çıkar. Bu konudaki istisnalardan biri bu yıl gerçekleştirilen Gambiya devlet başkanlığı seçimleri oldu. Birçok uzman, Devlet Başkanı Yahya Cammeh’in tekrar seçileceği konusunda görüş birliğine varmıştı ancak az bir farkla da olsa seçimleri Adem Barrov kazandı.
Ruanda seçimlerinde ise büyük bir sürpriz beklenmiyor. Seçimlerde üç aday yarışacak ancak Kageme’nin yüksek ihtimalle seçim yarışını önde tamamlayacağı öngörülüyor. 60 yaşındaki Kagame ülkeyi 17 yıldır yönetiyor, tekrar seçilirse yedi yıl daha yönetecek.
- Soykırım sonrası dönem
Kagame’nin siyasi kariyeri 1990’larda başladı. 1994 soykırımının sona erdirilmesinde önemli bir rol oynadı. 1994 sonrası kurulan Ruanda hükümetinde Savunma Bakanlığı ve Devlet Başkan Yardımcılığı görevlerinde bulundu. Paul Kagame otoriter olmakla eleştirilse de Ruanda halkı tarafından sevilen bir lider. Soykırımdan sonra etnik topluluklar arasında bir uzlaşma sağlayarak, farklılıklara rağmen beraber nasıl yaşanabileceğini hem Afrika’ya hem tüm dünyaya gösterdi. Ruanda halkı, soykırım travmasına maruz kalan diğer halklarda beliren genel eğilimin yani düşmanlıkların canlı tutulması durumunun aksine 'soykırımı unutmama' ancak 'düşmanlıkları hatırlamama' anlayışına yöneldi. Bu anlayışın kabul görmesinde Paul Kagame’nin önemli bir etkisi var.
Kagame’nin en önemli başarısı Ruanda’yı Orta Afrika’nın en istikrarlı ülkesi haline getirmesi. Çevre ülkeler iç çatışmalar, isyanlar ve terörle uğraşırken Ruanda halkı Afrika ülkelerinde pek alışık olmadığımız sakin hayatına devam ediyor. Artık etnik topluluklar, Hutu ya da Tutsi aidiyetini unutarak ortak bir Ruanda kimliği etrafında toplanmış durumda.
Afrika'da kalkınma süreçleri istikrarla doğrudan bağlantılı. Bağımsızlık sonrası birçok Afrika ülkesi istikarı sağlayamadığı için kalkınma yarışında geç kaldı. Bu yüzden Kagame soykırım sonrası dönemde başlıca önceliği istikrarın sağlanmasına verdi bunu da büyük ölçüde başardı. Bugün Ruanda’da terör olayları, iç çatışmalar, siyasi gerginlikler yok. Başkent Kigali, en güvenli Afrika şehirlerinden biri. Polis ve halk uyum içinde çalışarak güvenlik sorununun çözmüş görünüyor. Bu güvenliğin sağlanmasında Türkiye’nin de katkısı oldu. Türkiye ile Ruanda arasında yapılan bir protokol kapsamında Türkiye, Ruandalı polislere eğitim verdi.
- Öncelik sağlık ve eğitimde
Soykırımı takip eden dönemde özellikle sağlık ve eğitim alanlarında ciddi atılımlar yapıldı. Ülkenin birçok şehrinde hastaneler inşa edildi, kasaba ve köylere sağlık ocakları götürüldü. Sıtma, zatürre, sarı humma ve AIDS gibi hastalıklarla etkin şekilde mücadele edildi. Bu hastalıklarda ciddi bir azalma görüldü. İlk ve orta öğretim ücretsiz hale getirilerek okuma yazma oranı artırıldı. Eğitimde Fransızca’nın hegemonyasına son verildi, İngilizce ve Swahili dilinde de eğitim yaygınlaştırıldı.
Kagame ekonomi de de hızlı bir kalkınma modelini benimsedi. Dış yatırımlar teşvik edildi, yatırım yapacak uluslararası şirketlere kolaylık sağlandı. Fransa’nın ekonomide geçmişten gelen belirleyici rolü büyük ölçüde sona erdi, Türk, Çin ve Hintli şirketlere yatırım yapmaları için alan açıldı.
Ruanda’nın Kagame döneminde en önemli başarılarından biri de kadınların siyasi ve sosyal hayatta daha fazla yer edinmelerin önünün açılması oldu. Dünyada en fazla bakan ve milletvekili kadının bulunduğu ülke Ruanda. Kadınlar için pozitif ayrımcılık yapıldı, bürokraside kadınlara daha fazla yer verildi.
- Dış politikada yeni dönem
Kagame’ye yöneltilen en önemli eleştirilerden biri çevre ülkelerdeki sorunlara müdahil olduğu iddiası. Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Burundi, ülkelerindeki iç karışıklıktan Ruanda yönetimini sorumlu tuttular. Gerek Kongo gerek Burundi’deki Tutsi ayrılılıkçıların Kagame yönetimi tarafından desteklendiğini iddia ettiler.
Bu eleştirilerde, Ruanda'nın sınır güvenliğini yeterince sağlayamamış olması açısından haklılık payı da var. Nitekim Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Burundi'de isyancıların Ruanda’dan silah yardımı aldıkları uluslararası kuruluşlar tarafından da belirtiliyor. BM gözlemcileri, birçok kez, isyancı grupların Ruanda sınırını kullanarak saldırılar düzenlenlediğini açıkladı. Buna mukabil Ruanda bölgesel barışın gerçekleşmesi için de adımlar attı. İç çatışmaların devam ettiği Somali ve Güney Sudan gibi bölge ülkelerine barış gücü gönderdi.
Üç sene önce Güney Afrika'nın Johannesburg kentinde muhalif bir generalin öldürülmesi iki ülke arasında geçici bir gerginliğe neden olmuşsa da Ruanda, genellikle diğer Afrika ülkeleri ile uyumlu bir dış politika izlendi.
- Kagame’ye karşı iki aday
Seçimlerde Paul Kagame’ye karşı iki aday yarışıyor. Demokratik Yeşiller Partisi adayı Frank Habineza ile seçimlere bağımsız aday olarak giren gazeteci Philippe Mpayimana. Habineza daha önce 2015 anayasa değişikliği referandumunda Kagame’nin karşısına çıkmış, ancak referandumdan yüzde 98’lik “evet” oyu çıkmıştı. Bu seçimde de Habineza’nın çok fazla şansı bulunmuyor ve oy oranının yüzde 10’un altında kalacağı tahmin ediliyor.
Mpayimana ise ülkesinde tanınan bir isim değil. Uzun süre Kongo Cumhuriyeti, Kamerun ve Fransa'da yaşadıktan sonra geçen şubat ayında ülkesi Ruanda’ya döndü. Seçmen nezdinde tanınan bir isim olmadığı kampanya döneminde açıkça görüldü. Mpayimana seçim konuşmalarını salonlarda 50-60 kişilik topluluklara yaptı.
Seçimlerde bir sürpriz olması çok zayıf bir ihtimal. Böyle bir durumda ise daha şanslı olan adayın Mpayimana değil Habineza olduğu görülüyor. Habineza seçim konuşmalarında daha fazla istihdam, kırsal kesimlerin kalkınması için devlet desteği gibi seçmen nezdinde karşılığı olan vaatlerde bulundu. Bu vaatleri, zayıf bir ihtimal olsa da 17 yıllık Kagame iktidarına son vermesini sağlayabilir.
- Türkiye-Ruanda ilişkileri gelişiyor
Son on yılda Türkiye-Ruanda ilişkileri artan bir ivmeyle gelişiyor. Türk inşaat şirketleri Ruanda’da önemli yatırımlar gerçekleştirdi. Türk ürünleri yüksek kalitesiyle tüketicilerden büyük ilgi görüyor. Ruandalı yöneticiler başta vize kolaylığı olmak üzere Türk yatırımcılara birçok alanda çeşitli imkanlar sunuyor.
İki ülke arasındaki yakınlaşmanın bir tezahürü olarak Ruanda yönetimi FETÖ okullarının Türkiye’ye, Maarif Vakfı’na devredileceğini duyurdu. FETÖ'nün faaliyetleri yasaklayan Ruanda makamları, örgüt mensuplarının sınır dışı edildiğini açıkladı.
Türkiye’de YTB bursu ile okuyan Ruandalı öğrencilerin sayısında da önemli bir artış var. Türkiye, Ruandalı öğrenciler için bir cazibe merkezi haline gelmiş durumda. İngiltere ve Fransa’ya giden öğrenci sayısında bir azalma söz konusu iken Türkiye’ye eğitim için başvuran öğrenci sayısının giderek arttığı görülüyor.
Ruanda’nın Ankara Büyükelçiliği ile Türkiye’nin Kigali Büyükelçiliği arasında da kuvvetli ve diğer Afrika ülkleri için de örnek olabilecek bir işbirliğinin olduğu görülüyor.
Bugün yapılacak seçimler Ruanda’nın gelecek yedi yılını belirleyecek. 1994 soykırımını yaşamış Ruanda istikrarı ile öne çıkıyor ve bu seçimde de yine istikrar faktörü belirleyici olacak. Sonuçları kimin kazanıp kazanmadığından çok istikrarın devam edip etmeyeceği önem kazanıyor. Bu seçimlerden sonra muhtemelen Ruanda’nın yeni önceliği demokrasiyi yerleştirmek ve diğer Afrika ülkeleri için bir model haline gelmek olacak.