ANALİZ - BALTOPS 2017 Açıklaması ZAPAD Fırtınası Yaklaşırken
Baltık Operasyonları Tatbikatı 1972'den bu yana her yıl düzenli olarak icra edilen bir tatbikat olsa da, NATO'nun bölgede yaptığı her askeri yığınak, 2014'ten beri çok daha kritik bir anlam taşıyor Fakat bölgeyi sarsabilecek asıl fırtına Eylül ayında bekleniyor: ZAPAD 2017 Tatbikatı ve Rus Birinci Muhafız Tank Ordusu Son göstergeler, bölgede etkin taarruz kabiliyeti olan daha kuvvetli bir Rus askeri duruşu olduğuna dair ciddi ipuçları veriyor.
İSTANBUL -CAN KASAPOĞLU- 1 Haziran'da başlayan ve 16 Haziran’a kadar sürecek olan 45. Baltık Operasyonları Tatbikatı (BALTOPS) Baltık denizinde gerçekleşiyor. 12 ittifak üyesinin ve NATO'nun genişletilmiş fırsat ortakları İsveç ve Finlandiya’nın iştirak ettiği tatbikata, 12 NATO ülkesinden yaklaşık 4 bin askeri personel, toplam 50 su üstü platformu ve denizaltıdan oluşan bir donanma gücü ve 50'yi aşkın savaş uçağı katılıyor. Raporlara göre BALTOPS 2017’de ABD Hava Kuvvetleri’ne ait E-3 Sentry havadan erken uyarı ve kontrol sistemi uçağı 20 yıldır ilk defa görülüyor. Yetkililer tatbikat ile Baltık bölgesinin istikrarını ve savunmasını artırmaya yönelik müşterek müdahale yeteneklerinin geliştirilmesinin planlandığını açıkladılar.
BALTOPS 1972'den bu yana her yıl düzenli olarak icra edilen bir tatbikat olsa da, NATO'nun bölgede yaptığı her askeri yığınak, 2014'ten beri çok daha kritik bir anlam taşıyor.
Rusya'nın, Kırım yarımadasının Moskova tarafından ilhakıyla neticelenen hibrid operasyonunun ardından NATO, İttifak'ın doğu kanadındaki duruşunu güçlendirmek için bazı tedbirler almaya başladı. İlk somut hamle, Hazırlık Eylem Planı'nın (Readiness Action Plan/RAP) uygulanması ve harbe hazırlık seviyesi çok yüksek bir müdahale birimi olan Çok Yüksek Hazırlık Seviyeli Müşterek Görev Gücü'nün (VJTF) oluşturulması neticesini veren 2014 Galler Zirvesi'yle geldi. 2016 Varşova Zirvesi'nde ise NATO liderleri, dört çok-uluslu tabur görev grubunun her bir Baltık ülkesine (Estonya, Letonya ve Litvanya) ve Polonya'ya konuşlandırılmasını içeren Genişletilmiş İleri Askeri Mevcudiyet (Enhanced Forward Presence/EFP) konsepti üzerinde anlaşmaya vardılar.
Baltık ülkeleri, BALTOPS 2017'den önce, bölgede Patriot hava ve füze savunma sistemlerinin konuşlandırılması için lobi faaliyetlerinde bulunuyordu. Polonya da bir süredir Rus askeri tatbikatlarına dair daha büyük şeffaflık gösterilmesini sağlamak için diplomatik çaba gösteriyor. Açıkçası, mevcut siyasi manzaraya bakıldığında, her iki gayret de neticesiz kalacak gibi görünüyor. Dahası, bölgeyi bu Eylül ayında sarsabilecek tam bir fırtına yaklaşıyor: ZAPAD 2017 Tatbikatı ve Rus Birinci Muhafız Tank Ordusu.
- Baltık ülkelerini ve Polonya'yı endişeye sevk eden ‘3 sebep’
Aslında Baltık ülkelerini ve Polonya'yı rahatsız edebilecek açık emareler var. Son göstergeler, bölgede etkin taarruz kabiliyeti olan daha kuvvetli bir Rus askeri duruşu olduğuna dair ciddi ipuçları veriyor.
İlk olarak, Rusya 2014'te Birinci Muhafız Tank Ordusu'nu yeniden teşkil etme kararı verdi ve bu ordunun bazı birliklerini de Smolensk'te konuşlandırdı. Birinci Tank Ordusu Rus askeri tarihinde önemli bir yere sahip. Stalingrad Savaşı'nı veren bu ordu, Berlin'e giren ilk askeri birliklerin arasındaydı ve Soğuk Savaş sırasında da kritik Doğu Almanya'da konuşlandırılmıştı.
Açık kaynaklı savunma araştırmalarına göre, yeniden yapılandırma tamamlandıktan sonra canlandırılan Rus Birinci Tank Ordusu birkaç motorize tümen ve tank tümeninden, ayrıca yüksek manevra kabiliyetli müstakil tugaylardan oluşacak. Böylesi güçlü bir muharebe düzeni, 700 ana muharebe tankı, yaklaşık 500 adet topçu bataryası ve çok namlulu roketatar sistemleri, bin 300 zırhlı araç ve bunlara ek olarak sahada etkin bir hava savunma şemsiyesi anlamına gelecektir. Daha basit biçimde ifade etmek gerekirse, söz konusu yeni Rus ordusu, gerçekten de güçlü yumrukları olan ağır sıklet bir boksör gibi değerlendirilmeli. Dahası, bu ağır sıklet boksör yakında, muhtemelen 2020'lerin başında, çok etkili silahlarla donatılacak.
Rus savunma sanayii uzun bir süredir yeni nesil platformları devreye sokarak zırhlı birlik harekatı yeteneklerini artırmaya çalışıyor. Bu bağlamda, T-14 Armata ana muharebe tankları ile Kurganets-25 ve Boomerang zırhlı muharebe araçları 2015 Zafer Günü geçit törenlerinde görücüye çıkmıştı. Birinci Tank Ordusu’nun, bu savaş makinelerini ilk defa kullanma ayrıcalığına sahip olacağı bildiriliyor.
İkinci olarak, önümüzde ZAPAD 2017 askeri tatbikatları var. Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri’nin bilinen ‘baskın niteliğindeki’ tatbikatlarından farklı olarak, ZAPAD tatbikatları dört senede bir düzenleniyor. Önceki ZAPAD tatbikatları da Rus batı askeri bölgesinde ve Belarus topraklarında gerçekleştirilmişti. Belirtmek gerekir ki ZAPAD 2013, 2009 tatbikatından çok daha büyüktü. 2013'teki tatbikat için Rusya, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'na (AGİT), 9 bin 400'ü Kaliningrad'da konuşlandırılan birliklerden olmak üzere yaklaşık 22 bin askerin katılacağı bilgisini vermiş olmasına rağmen, aslında birçok uzmanın tahminlerine göre tatbikat için 70 bin askeri personel görevlendirdi.
- Nükleer unsurlar
Bu tatbikatların her zaman bir stratejik silah sistemleri yönü de bulunmakta. ZAPAD 2009'un taktik nükleer taarruz unsurlarını barındırdığı bildirilmişti. ZAPAD 2013'te ise çift-yetenekli İskender balistik füzelerine ve ağır bombardıman uçağı faaliyetlerine tanık olundu. NATO'nun özellikle dikkat ettiği bir konuyu vurgulamak gerekirse, Rusya tüm bu tatbikatlarda, bölgeye girişi engelleyen ve düşmanın hareket imkanlarını kısıtlayan (anti-access/area denial A2/AD) yeteneklerini başarıyla sergilemişti. Şimdi ZAPAD 2017'nin daha da büyük olması bekleniyor. Öte yandan, geçmişteki kimi durumlarda, Rus tatbikatları eski Sovyet coğrafyasında jeopolitik depremlere de yol açmıştı. Bu açıdan 2008 Rusya-Gürcistan savaşı, Rus 58. ordunun başını çektiği Kavkaz 2008 tatbikatlarından sonra gelmişti. Benzer şekilde, Kırım'daki hibrid harp icrası, aralarında hava indirme birliklerinin de bulunduğu seçkin birliklerin gerçekleştirdiği baskın bir tatbikatın hemen ardından başlamıştı.
- Simülasyonlar ne gösteriyor?
Üçüncü olarak, çeşitli düşünce kuruluşları tarafından yapılan harp oyunu simülasyonları, Baltık uluslarının savunmaları konusunda kötü haberlerin işaretçisi. Bu simülasyonlardan biri, Polonya'nın Casimir Pulaski Merkezi ve ABD'de bulunan Potomac Foundation tarafından Ocak 2017'de organize edildi. Eski NATO Avrupa Müttefik Kuvvetler Komutanı (SACEUR) ve ABD Avrupa Kuvvetleri Komutanı olan General Philip Breedlove’ın da simülasyona katılan üst düzey uzmanların arasında yer aldığı bildirilmişti. Tatbikatta açık kaynaklı verileri işlemek için 'Hegemon' isimli bir bilgisayar programının kullanıldığı biliniyor. Sonuçlar kamuya tamamen açıklanmamış olsa da, toplantı hakkında çıkan az sayıdaki yazıdan anlaşıldığı kadarıyla, simülasyonun kritik bulguları arasında, Rusya ile NATO arasında Baltık ülkeleri ve Polonya üzerinden çıkacak bütün çatışmaların merkezinde Belarus'un olacağı ve Birinci Tank Ordusu'nun çatışma bölgesine konuşlandırılmasından Moskova’nın çok önemli avantajlar elde edeceği bulunmakta. Ayrıca, ABD'nin güvenlik ve savunma kurumlarıyla çok yakın bağları bulunan bir stratejik araştırma kurumu olan RAND Corporation da 2014 ve 2015'te bir dizi harp oyunu simülasyonu gerçekleştirdi ve neticelerini geçtiğimiz sene yayımladı. Elde edilen bulgulara göre, bir savaş durumunda Rus kuvvetlerinin Tallinn ve Riga'ya ulaşması en fazla 60 saat sürecek. Ayrıca, açıkça belirtmek gerekirse, askeri coğrafya ve lojistik faktörler, bir çatışma durumunda ciddi biçimde Moskova'nın lehine çalışıyor.
- Yeni 'Tüm Korkuların Toplamı’
Baltık bölgesindeki askeri stratejik dengeye ilişkin yukarıda belirtilen tüm konvansiyonel parametreler, gayrinizami harp faktörleri de dikkate alınarak tahlil edilmelidir. Aktif bir çatışmanın patlak vermesi durumunda, ofansif siber yetenekler, özel askeri şirketler ve bilgi harbi gibi ek oyun değiştiriciler de resme girecektir. Çok büyük olasılıkla Rusya bu sayılan unsurları NATO'nun doğu kanadını oluşturan devletlere kıyasla çok daha etkin bir şekilde kullanabilecektir.
Sonuçta, Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri’nin üst komuta yapısında yeni ve dinamik bir askeri jenerasyonun bulunduğunu ve bu elitin stratejik düşünce kapasitesinin, 'yaşananlar silahlı çatışma eşiğinin altında' tabularına bağlı kalan Vestfalya-sonrası Batılı legalist paradigmayı geride bıraktığı gerçeğini görmeliyiz. NATO Rusya'dan kaynaklanan riskleri minimize etmek için uğraşırken, Rusların stratejik meseleleri yönetme yöntemlerini doğru analiz etmek için, şimdiye kadar çok az şey yapıldı. BALTOPS 2017, NATO'nun müşterek harekat yeteneklerini test ediyor. Ancak ZAPAD 2017, İttifak'ın analitik adaptasyon kapasitesini ve stratejik kültürünü test edecek. Bazen unutsak da, insanlar biyolojik bir tür olarak tabiatın parçasıdır ve hayatta kalabilmek için adaptasyon, kas gücünden daha kritik bir özelliktir.
[Dr. Can Kasapoğlu İstanbul merkezli bir düşünce kuruluşu olan Ekonomi ve Dış Politika Araştırma Merkezi’nde (EDAM) savunma analistidir]
Kaynak: AA
BALTOPS 1972'den bu yana her yıl düzenli olarak icra edilen bir tatbikat olsa da, NATO'nun bölgede yaptığı her askeri yığınak, 2014'ten beri çok daha kritik bir anlam taşıyor.
Rusya'nın, Kırım yarımadasının Moskova tarafından ilhakıyla neticelenen hibrid operasyonunun ardından NATO, İttifak'ın doğu kanadındaki duruşunu güçlendirmek için bazı tedbirler almaya başladı. İlk somut hamle, Hazırlık Eylem Planı'nın (Readiness Action Plan/RAP) uygulanması ve harbe hazırlık seviyesi çok yüksek bir müdahale birimi olan Çok Yüksek Hazırlık Seviyeli Müşterek Görev Gücü'nün (VJTF) oluşturulması neticesini veren 2014 Galler Zirvesi'yle geldi. 2016 Varşova Zirvesi'nde ise NATO liderleri, dört çok-uluslu tabur görev grubunun her bir Baltık ülkesine (Estonya, Letonya ve Litvanya) ve Polonya'ya konuşlandırılmasını içeren Genişletilmiş İleri Askeri Mevcudiyet (Enhanced Forward Presence/EFP) konsepti üzerinde anlaşmaya vardılar.
Baltık ülkeleri, BALTOPS 2017'den önce, bölgede Patriot hava ve füze savunma sistemlerinin konuşlandırılması için lobi faaliyetlerinde bulunuyordu. Polonya da bir süredir Rus askeri tatbikatlarına dair daha büyük şeffaflık gösterilmesini sağlamak için diplomatik çaba gösteriyor. Açıkçası, mevcut siyasi manzaraya bakıldığında, her iki gayret de neticesiz kalacak gibi görünüyor. Dahası, bölgeyi bu Eylül ayında sarsabilecek tam bir fırtına yaklaşıyor: ZAPAD 2017 Tatbikatı ve Rus Birinci Muhafız Tank Ordusu.
- Baltık ülkelerini ve Polonya'yı endişeye sevk eden ‘3 sebep’
Aslında Baltık ülkelerini ve Polonya'yı rahatsız edebilecek açık emareler var. Son göstergeler, bölgede etkin taarruz kabiliyeti olan daha kuvvetli bir Rus askeri duruşu olduğuna dair ciddi ipuçları veriyor.
İlk olarak, Rusya 2014'te Birinci Muhafız Tank Ordusu'nu yeniden teşkil etme kararı verdi ve bu ordunun bazı birliklerini de Smolensk'te konuşlandırdı. Birinci Tank Ordusu Rus askeri tarihinde önemli bir yere sahip. Stalingrad Savaşı'nı veren bu ordu, Berlin'e giren ilk askeri birliklerin arasındaydı ve Soğuk Savaş sırasında da kritik Doğu Almanya'da konuşlandırılmıştı.
Açık kaynaklı savunma araştırmalarına göre, yeniden yapılandırma tamamlandıktan sonra canlandırılan Rus Birinci Tank Ordusu birkaç motorize tümen ve tank tümeninden, ayrıca yüksek manevra kabiliyetli müstakil tugaylardan oluşacak. Böylesi güçlü bir muharebe düzeni, 700 ana muharebe tankı, yaklaşık 500 adet topçu bataryası ve çok namlulu roketatar sistemleri, bin 300 zırhlı araç ve bunlara ek olarak sahada etkin bir hava savunma şemsiyesi anlamına gelecektir. Daha basit biçimde ifade etmek gerekirse, söz konusu yeni Rus ordusu, gerçekten de güçlü yumrukları olan ağır sıklet bir boksör gibi değerlendirilmeli. Dahası, bu ağır sıklet boksör yakında, muhtemelen 2020'lerin başında, çok etkili silahlarla donatılacak.
Rus savunma sanayii uzun bir süredir yeni nesil platformları devreye sokarak zırhlı birlik harekatı yeteneklerini artırmaya çalışıyor. Bu bağlamda, T-14 Armata ana muharebe tankları ile Kurganets-25 ve Boomerang zırhlı muharebe araçları 2015 Zafer Günü geçit törenlerinde görücüye çıkmıştı. Birinci Tank Ordusu’nun, bu savaş makinelerini ilk defa kullanma ayrıcalığına sahip olacağı bildiriliyor.
İkinci olarak, önümüzde ZAPAD 2017 askeri tatbikatları var. Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri’nin bilinen ‘baskın niteliğindeki’ tatbikatlarından farklı olarak, ZAPAD tatbikatları dört senede bir düzenleniyor. Önceki ZAPAD tatbikatları da Rus batı askeri bölgesinde ve Belarus topraklarında gerçekleştirilmişti. Belirtmek gerekir ki ZAPAD 2013, 2009 tatbikatından çok daha büyüktü. 2013'teki tatbikat için Rusya, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'na (AGİT), 9 bin 400'ü Kaliningrad'da konuşlandırılan birliklerden olmak üzere yaklaşık 22 bin askerin katılacağı bilgisini vermiş olmasına rağmen, aslında birçok uzmanın tahminlerine göre tatbikat için 70 bin askeri personel görevlendirdi.
- Nükleer unsurlar
Bu tatbikatların her zaman bir stratejik silah sistemleri yönü de bulunmakta. ZAPAD 2009'un taktik nükleer taarruz unsurlarını barındırdığı bildirilmişti. ZAPAD 2013'te ise çift-yetenekli İskender balistik füzelerine ve ağır bombardıman uçağı faaliyetlerine tanık olundu. NATO'nun özellikle dikkat ettiği bir konuyu vurgulamak gerekirse, Rusya tüm bu tatbikatlarda, bölgeye girişi engelleyen ve düşmanın hareket imkanlarını kısıtlayan (anti-access/area denial A2/AD) yeteneklerini başarıyla sergilemişti. Şimdi ZAPAD 2017'nin daha da büyük olması bekleniyor. Öte yandan, geçmişteki kimi durumlarda, Rus tatbikatları eski Sovyet coğrafyasında jeopolitik depremlere de yol açmıştı. Bu açıdan 2008 Rusya-Gürcistan savaşı, Rus 58. ordunun başını çektiği Kavkaz 2008 tatbikatlarından sonra gelmişti. Benzer şekilde, Kırım'daki hibrid harp icrası, aralarında hava indirme birliklerinin de bulunduğu seçkin birliklerin gerçekleştirdiği baskın bir tatbikatın hemen ardından başlamıştı.
- Simülasyonlar ne gösteriyor?
Üçüncü olarak, çeşitli düşünce kuruluşları tarafından yapılan harp oyunu simülasyonları, Baltık uluslarının savunmaları konusunda kötü haberlerin işaretçisi. Bu simülasyonlardan biri, Polonya'nın Casimir Pulaski Merkezi ve ABD'de bulunan Potomac Foundation tarafından Ocak 2017'de organize edildi. Eski NATO Avrupa Müttefik Kuvvetler Komutanı (SACEUR) ve ABD Avrupa Kuvvetleri Komutanı olan General Philip Breedlove’ın da simülasyona katılan üst düzey uzmanların arasında yer aldığı bildirilmişti. Tatbikatta açık kaynaklı verileri işlemek için 'Hegemon' isimli bir bilgisayar programının kullanıldığı biliniyor. Sonuçlar kamuya tamamen açıklanmamış olsa da, toplantı hakkında çıkan az sayıdaki yazıdan anlaşıldığı kadarıyla, simülasyonun kritik bulguları arasında, Rusya ile NATO arasında Baltık ülkeleri ve Polonya üzerinden çıkacak bütün çatışmaların merkezinde Belarus'un olacağı ve Birinci Tank Ordusu'nun çatışma bölgesine konuşlandırılmasından Moskova’nın çok önemli avantajlar elde edeceği bulunmakta. Ayrıca, ABD'nin güvenlik ve savunma kurumlarıyla çok yakın bağları bulunan bir stratejik araştırma kurumu olan RAND Corporation da 2014 ve 2015'te bir dizi harp oyunu simülasyonu gerçekleştirdi ve neticelerini geçtiğimiz sene yayımladı. Elde edilen bulgulara göre, bir savaş durumunda Rus kuvvetlerinin Tallinn ve Riga'ya ulaşması en fazla 60 saat sürecek. Ayrıca, açıkça belirtmek gerekirse, askeri coğrafya ve lojistik faktörler, bir çatışma durumunda ciddi biçimde Moskova'nın lehine çalışıyor.
- Yeni 'Tüm Korkuların Toplamı’
Baltık bölgesindeki askeri stratejik dengeye ilişkin yukarıda belirtilen tüm konvansiyonel parametreler, gayrinizami harp faktörleri de dikkate alınarak tahlil edilmelidir. Aktif bir çatışmanın patlak vermesi durumunda, ofansif siber yetenekler, özel askeri şirketler ve bilgi harbi gibi ek oyun değiştiriciler de resme girecektir. Çok büyük olasılıkla Rusya bu sayılan unsurları NATO'nun doğu kanadını oluşturan devletlere kıyasla çok daha etkin bir şekilde kullanabilecektir.
Sonuçta, Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri’nin üst komuta yapısında yeni ve dinamik bir askeri jenerasyonun bulunduğunu ve bu elitin stratejik düşünce kapasitesinin, 'yaşananlar silahlı çatışma eşiğinin altında' tabularına bağlı kalan Vestfalya-sonrası Batılı legalist paradigmayı geride bıraktığı gerçeğini görmeliyiz. NATO Rusya'dan kaynaklanan riskleri minimize etmek için uğraşırken, Rusların stratejik meseleleri yönetme yöntemlerini doğru analiz etmek için, şimdiye kadar çok az şey yapıldı. BALTOPS 2017, NATO'nun müşterek harekat yeteneklerini test ediyor. Ancak ZAPAD 2017, İttifak'ın analitik adaptasyon kapasitesini ve stratejik kültürünü test edecek. Bazen unutsak da, insanlar biyolojik bir tür olarak tabiatın parçasıdır ve hayatta kalabilmek için adaptasyon, kas gücünden daha kritik bir özelliktir.
[Dr. Can Kasapoğlu İstanbul merkezli bir düşünce kuruluşu olan Ekonomi ve Dış Politika Araştırma Merkezi’nde (EDAM) savunma analistidir]