Özbekistan lideri Kerimov öldü

Özbekistan'ı 27 yıldır demir yumrukla yöneten İslam Kerimov, 78 yaşında hayatını kaybetti. Beyin kanaması geçiren Kerimov, bir süredir hastanede tedavi görüyordu.

Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov hayatını kaybetti. 27 yıldır Özbekistan'ı yöneten Kerimov, beyin kanaması nedeniyle hastanede tedavi görüyordu.

Bazı sosyal paylaşım sitelerinde yer verilen haberlerde ise Kerimov'un doğduğu Semerkant'ta bir hareketlilik gözlendiği, bazı hükümet üyelerinin bu kentte bulunduğu iddia edildi. Sosyal paylaşım sitelerinde, şehir merkezindeki cadde ve sokaklarda temizlik ve düzenleme çalışmalarının yapıldığı da ileri sürüldü.

Özbekistan'ın tarihi Semerkant kentinde 30 Ocak 1938'de doğan ve 1989 yılından bu yana ülkeyi yöneten İslam Kerimov, 27 Ağustos Cumartesi günü geçirdiği beyin kanamasının ardından hastaneye kaldırılmıştı.



İSLAM KERİMOV KİMDİR?

1938 yılında Semerkant'ta dünyaya gelen İslam Kerimov, yetiştirme yurdunda büyüdü. Ülkenin başkenti Taşkent'te Makine Mühendisliği ve İktisat bölümlerini okuyan Kerimov, 1989'da Sovyetler Birliği lideri Mikhail Gorbaçov tarafından Özbek Komünist Parti Genel Sekterliğine getirildi.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından 1991'deki seçimleri kazanarak Özbekistan'ın ilk cumhurbaşkanı oldu. O tarihten bu yana Orta Asya'nın nüfus bakımından en büyük ülkesini demir yumrukla yönetti.

İnsan hakları örgütlerine göre onun liderliğinde Özbekistan, polis devleti haline geldi. Muhalifler bastırıldı, hapse atıldı ve işkence gördü. Çok sayıda muhalif yurtdışına kaçmak zorunda kaldı.

İnsan hakları örgütleri, Kerimov'un özellikle radikal militanları tehdit olarak göstererek sert güvenlik önlemleri aldığını söylüyor.

Dini özgürlükleri de kısıtlayan Kerimov'un muhalifleri, kaynayan kazanlara atarak öldürttüğü yönünde iddialar bile var.

Batılı kaynaklar, Özbek liderin, ülkenin önemli gelir kaynağı olan pamuk hasadında halkı zorla çalıştırdığını da belirtiyor.

Kerimov'un en unutulmayacak mirasıysa Andican olayları olarak tanımlanıyor.

2005'te Andican kentinde güvenlik güçlerinin gösteri düzenleyen halk üzerine ateş açması sonucu yüzlerce kişi yaşamını yitirdi. Bazı kaynaklar ölü sayısının 1000'i bulduğunu söylüyor.

İnsan hakları örgütleri, bunu, 1989 Tiananmen Meydanı olaylarının ardından devlet eliyle gerçekleştirilen en büyük katliam olarak niteliyor.

Kerimov yönetiminde Özbekistan'ın dış dünyayla bağlantısı da oldukça sınırlıydı. İslam Kerimov, çok nadir yurtdışı seyahatine çıkıyordu ve sınırlı sayıda lideri ülkesinde ağırlıyordu.

Yine de hem Rusya hem batılı ülkeler, stratejik konumundan dolayı Özbekistan'la ilişkilerini hep iyi tutmaya özen gösterdi.

Amerika Birleşik Devletleri, 2001 Afganistan harekatı sırasında Kerimov'la anlaşarak Özbekistan'ın en önemli hava üsslerinden birini kullanmaya başladı.

Ama 2005'te Andican olaylarında Washington'dan gelen eleştirelere kızan Kerimov, Amerikan birliklerini üsten çıkardı.

Yine de ilişkilerdeki bu soğukluk uzun sürmedi. 2009'da Pakistan'la yaşadığı anlaşmazlıklar nedeniyle Afganistan'daki askerlerine ikmal sorunu yaşayan Washington, Taşkent'le ilişkilerini düzeltmek zorunda kaldı.

Stratejik önemi nedeniyle hem batılı ülkeler hem Rusya, İslam Kerimov sonrasında Özbekistan'da yaşanabilecek gelişmeleri büyük bir dikkatle izliyor.

Hatta Rus uzmanlar, Washington'ın Özbekistan'da kendisine yakın bir yönetim oluşturabilmek için halk ayaklanması çıkarmayı deneyebileceği iddiasında.

Özbekistan tek adam yönetiminin süreceği konusundaysa tüm uzmanlar neredeyse hem fikir. Türkmenistan'da da benzer bir durumun yaşandığına dikkat çekiliyor.